Bu çalışma Balkanların en büyük vakıflarından biri olan Edirne'de kurulu Muradiye Vakfı'nın XVII. yüzyılın ilk yarısındaki mali tarihini incelemektedir. Bazı yıllarda, çoğunlukla yerel doğal afetler nedeniyle vakıf köylerindeki hasat düşük ve hububat fiyatları yüksektir. Ancak vakıf düzenli işleyişini aksatacak ve hayır hizmetlerini kesintiye uğratacak bir mali kriz döneminden geçmemiştir. Bir yıldan daha uzun sürebilen kısa dönemli mali sıkıntılar kötü hasattan, daha da kısa süreli sıkıntılar ise kırsal gelirlerin toplanması ile düzenli harcamalar arasındaki zamansal fark yüzünden oluşan nakit akımı düzensizliğinden kaynaklanmaktadır. Mali zorlukların aşılması ve nakit akımının düzenlenmesi peşin iltizam bedeli tahsili, veresiye satınalım, borçlanma ve maaş ve aylık ödemelerinin ertelenmesi suretiyle sağlanmaktadır.

Şehabeddin Paşa Vakfı Filibe’de kurulu, kırsal ve kentsel gelirlerinin çeşitliliği ile güçlü bir bütçeye sahip, Balkanlar’daki büyük vakıların birisidir. Vakfın hem Filibe’de hem de Filibe dışındaki kazalarda köyleri ve dükkanlar, hamamlar ve bedesten gibi kentsel mülkleri vardır. Yaygın vakıf binaları ile Filibe’ye ve diğer bazı kazalara da hayır hizmetleri götürmekte ve istihdam sağlamaktadır. Muhasebe defterleri Şehabeddin Paşa Vakfı’nın akārât-ı mevkūfe ve müessesât-ı hayriyesi ile büyük vakıların nasıl geniş bir bölgede iktisadî ve sosyal hayata nüfuz ettiğini göstermektedir. Bu vakfın muhasebe defterlerinin neşrinin sadece vakıf çalışmalarına değil Osmanlı tarihinin pek çok çalışma alanına katkıda bulunacağına inanarak bir seri muhasebe defterini neşretmeyi uygun bulduk.

The large waqf complex of Süleymaniye in Istanbul held vast agricultural lands and numerous revenue-yielding real estates. However, in 1586, it was mentioned as being in debt to butcher and grocer in an official document. The financial distress of the waqf around the 1580s could have not been determined although the waqf has been examined through its account books. The present study using the detailed registers shows that the waqf experienced serious difficulties in revenue collection. This study particularly emphasizes two points. First, the detailed registers are valuable sources supporting the financial analysis of the waqf institutions. Secondly, considering the fact that the Süleymaniye was deriving the major part of its income from the rural areas in the Balkans, the financial hardship of the waqf may imply deterioration in agricultural conditions. Therefore, future research analyzing the waqf for a longer term is significant to reveal economic conditions in the Balkans.