Selçuk ve Osmanlı Türkleri, kaderin layık gördüğü anavatanımızda maddi ve manevi bir olgunluğa vararak dünyanın ileride ve örnek milletlerinden olmuştur. Mübarek yurdumuzda yüksek karakterli bu millet Rumeli'ye geçerek altı buçuk asır insan haklarına riayet göstererek kalmış, Orta Avrupa'dan gelen baskıları önlemek için bir buçuk asır Macaristan'da oturmuş. Akdeniz ve Karadeniz'de kurdukları muazzam imparatorluklarının birer havzı mesabesinde kalmıştır. Türkler gittikleri her yere han, hamam, medrese, cami, su tesisatı ... gibi medeni varlıklarını, ahlak ve faziletlerini götürmüşler ve bulundukları yerlerde güzel hasletlerini şimdi bulunan kesif, o zamanki azınlıklarına bırakarak çekilmişlerdir. Ama çoğu Rumeli'de ve Macaristan'da bıraktığımız yerler dahil mimari abidelerimiz hala dış şekilleri maskelenerek kullanılmaktadır. Bunlar oralarda durdukça medeniyetimizin bir tapu senedi mahiyetinde görülmelidir. Bizim usullerimiz Balkanlarda ve Orta Avrupa'da hala tatbik edilmektedir. Kim demiş ki Türkler gittikleri yerlerde buldukları halkı kendilerine çevirememişler? Tesirimize bakın ki dinlerinde serbest bırakmışız ve lakin uygarlığımızı benimsetmişiz. Bu tesir, bıraktığımız o yerlerde hala bakidir.

Sayın Kardeşlerim, yirminci yüzyılın ilk yarısında, sömürgecilik ve emperyalizme indirdiği büyük darbelerle Yakın, Orta ve Uzak Doğu, Asya ve Afrika'daki sömürge ülkelere ve köle halklara yeniden yaşama gücü veren; onlara özgürlük ve bağımsızlık yolu gösteren eşsiz bir Türk önderini anmak için toplanmış bulunuyoruz. Yok olmuş bir ulusu yeniden dirilten; temelini attığı modern ve ulusal bir devletin sınırları içinde Türk ulusuna yaşama, çalışma ve kendine güven duyguları aşılayan; bu ulusu Ortaçağ düşünüşünden kurtararak laiklik, devrimcilik, ilericilik, halkçılık ve cumhuriyetçilik yolunu açan; yüzde doksan cahil bırakılmış bir halka okuma-yazma ve bilim alanında ileri atılımlar yapma olanağı sağlayan bir dâhiyi anıyoruz. Ulusumuzun ender yetiştirdiği, adı ve ünü bütün dünyaya yayılan; hakkında yalnız kendi dilimizde değil, bütün dünya dillerinde binlerce eser yayınlanan ve hala yayınlanmakta olan; yabancı boyunduruğu altında yıllarca acı çekmiş halkların karanlık gecelerinde bir ışık gibi parlayan; küçük ve güçsüz ulusların ufuklarını karartan büyük ve doymak bilmez devletlerin kara bulutlarını dağıtan büyük kasırganın başlatıcısını anıyoruz.

Bu kitap, George Ewart Bean ve Terence Bruce'in 1961 yılından 1968 yılına değin, Türkiye'nin güneyinde, gerek kıyı, gerekse dağlık iç bölgelerde aralıksız sürdürdükleri topografik ve epigrafik inceleme gezilerinin 1964-68 yılları arasındaki 4 yıllık süresini kapsamaktadır. Bean ve Mitford, Antalya, Alanya, Anamur, Karaman, Ermenek, Beyşehir, Mut, Dereköy dolaylarında, kimi zaman otomobil ve ciple, kimi zaman katırla ve yaya olarak yaptıkları gezilerde, tapınak, mezar vb. yazıtlarını incelemişlerdir. Kitapta, bu yazıtlar üstüne ayrı ayrı bilgi verilmektedir. Yazıtlara ilişkin 208 fotoğraf ve gezilerin kapsadığı bölgeleri gösteren 4 harita kitabın sonuna eklenmiştir.

Belleten'in 143. sayıısında, İnsan Tümay imzalı bir yazıda, Dr. Nezih Fıratlı'nın "İzmit Şehri ve Eski Eserleri Rehberi" olumsuz bir tutumla eleştirilmektedir (Belleten 36, 1972, 403). Eleştiriyi okuduktan sonra, hakkında çok olumlu bir kanı taşıdığım "İzmit Rehberi"ni bir daha gözden geçirdim. Hemen şunu belirtmeliyim ki, bu ikinci okuyuştan sonra, kitabın bende bırakmış olduğu olumlu izlenim daha da güçlendi. Çünkü, yeniden gördüm ki, söz konusu olan yayın, Türkiye kentleri üzerine yazılmış olan rehberlerin en güzellerinden biridir. Rehber türündeki her yayın, birbirinden çok değişik konuları bir araya toplamasından dolayı büyük ölçüde bir derlemedir. Bu nedenle, yazarı, "başkalarından yararlanmıştır" diye kınamak doğru değildir. Hele bu yönde bir çok kimseden yardım gördüğünü ad vererek dile getiren bir yazarı suçlamak değil, alkışlamak gerekir. Kaldı ki, bu küçük rehberde başka yerde bulunmayan ve Dr. Fıratlı'nın uzun yıllar boyu yaptığı çalışmalara dayanarak ortaya koyduğu gözlemler vardır. Örneğin, Nymphaion, Agora, Kırkmeşe yeraltı mezarı, antik kuyu ve özellikle Müzede yer alan eserler üzerinde Dr. Fıratlı'nın verdiği bilginin önemli bir bölümü, başka hiç bir yerde mevcut değildir. Bu yönü ile söz konusu kitapçı k başarılı bir araştırmadır. Ayrıca, Dr. Fıratlı'nın İzmit Müzesinin kurulmasında da büyük hizmeti olmuştur. Bu nedenle, Dr. Nezih Fıratlı'yı övgü ile anmayı bir değerbilirlik gereği sayarım.

Londra Üniversitesine bağlı "School of African and Oriental Studies" ekonomi tarihi öğretim üyelerinden M. A. Cook'un, London Oriental dizisinde yer alan bu kitabı, Profesör Braudel'in, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda nüfus basıncının artmasına ilişkin sayının doğruluğunu araştırma amacına yöneliktir. Yazar, arşivleri inceleyerek bu nüfus artışının, 16. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu'nun toplumsal ve siyasal tarihine ışık tutup tutamıyacağını araştırmaktadır. Kitabın önsözünde belirtildiği gibi, kaynak belgelerin ağır basan mali niteliği, kitapta mali sorunların geniş bir yer tutmasına yol açmıştır. Kitap şu bölümleri kapsamaktadır: I. Bölüm: Braudel'in Sayı : Eski Kanıtlar. II. Bölüm: Braudel'in Sayı : Yeni Kanıtlar. III. Bölüm: Nüfus basıncı ve Toplumsal Düzen. Ekler I: Araştırmalar. II: Nüfus. III: Arazi. (Kitabın bu bölümünde, Aydın Eli, Hamid Eli ve Rum Eline ilişkin araştırmalar, nüfus dağılımı, toprağın bölünmesi ve işlenmesi vb. açılarından değerlendirilmektedir). Kitabın sonuna Tablolar ve oldukça zengin bir bibliyografya ile, Aydın Eli, Hamid Eli ve Tokat Kazasına ilişkin haritalar eklenmiştir. A III-6000.

Kurumumuzun Şeref üyesi, İstanbul Üniversitesinin eski profesörlerinden, Fransız Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesinin eski müdürü, "Anadolu Türk Anıtları" adlı büyük eserin yazarı Albert Gabriel, 25 Aralık 1972'de, 89 yaşında, Fransa'da Bar Sur Aube şehrinde hayata gözlerini kapamıştır. Türkleri içtenlikle seven ve bu sevgisini hayatının sonuna kadar sürdüren A. Gabriel'in ölümü bizim için büyük kayıptır. Belletenin bundan sonraki bir sayısında biyografisi ve eserleri hakkında bir yazı sunacağız.

Uluslararası XXIX. Şarkiyatçılar Kongresi 16-22 Temmuz 1973'de Paris'te toplanacaktır. Kongreye katılmak isteyenler aşağıdaki adresten çağrı belgesi isteyebilirler: "XXIX Congrés International des Orientalistes Collège de France 11, Place Marcelin - Berthelot 75 - Paris - 5e - France"

Macaristan'daki Türk yönetimi çağının incelenmesi, daha önceki kuşakları da derinden derine uğraştırmıştır. Bununla birlikte, incelemeleri öyle iki çelişmeli görüşün ortaya çıkmasına yol açmıştır ki, etkilerini bugün bile tümüyle yitirmemiştir. Uğradığımız her yenilginin nedeninden yalnızca Habsburgları sorumlu tutan görüş; Türk yönetimindeki Macaristan'da serhat kaleleri yiğitlerinin karşılıklı hüner gösterilerinden, birbirleri ile yaptıkları kıran kırana düellolardan, birbirlerine kurdukları pusulardan, pazaryerlerine yapılan baskınlardan ve serüvenli yolculuklarından, kısacası romantik renklerle bezenmiş bir dünyadan başka bir şey görmek istememiştir. İkinci görüşün temsilcileri ise, Habsburgları savunurken durumu öylesine abartmalı, olumsuz bir biçimde canlandırmağa çalışmışlardır ki, bununla, okuyucuda, Türk süvarisinin atının ayak bastığı yerde bir daha ot bitmediği ve her şeyin yok olduğu inancını uyandırmışlardır. Bununla birlikte, biz burada, birbiriyle çelişmeli bu iki görüşün karşısında tarihsel bir gerçeği ispatlamak niyetinde değiliz. Bunun yerine, yalnızca arşiv araştırmalarımızın sonuçlarını, genişçe nesnel bir temel elde ederek Macaristan'daki Türk yönetimi çağı ile ilgili bir yargıda bulunabilmeleri için, dinleyicilerimize sunmak istiyoruz.

The tremendous number of the known Oriental sources on the history of Turkey have not yet been studied sufficiently well. Their publication is not an easy thing. Many sources have not yet been brought to light, catalogued and described. It has been partly due to the fact that they are in libraries and private collections in many countries and not always are accessible ; some manuscripts have been enumerated in various catalogues, descriptions and publications, but there is hardly an institution in the world that would boast of an exhaustive collection of such publications. Therefore, any serious research work is possible only under the condition that the necessary composite reference materials are prepared. This makes it expedient to coordinate the efforts of historians of various countries aimed at the finding of manuscripts with the prospect of publishing a collective work discribing all existing sources on Turkey's history and at studying the most valuable sources and preparing of joint works on the problem of sources. Soviet scholars, Y. Borshchevsky and Y. Bregel among them already emphasized the necessity of the compilation of a bio - bibliographical work on the Iranian and Tajik manuscripts. In their article recently printed in the magazine "Peoples of Asia and Africa" these scholars offered their project of such a publication. A similar project could be adopted as the basis for the compilation of a composite reference work on the sources on Turkey's history.