AYK Dergi Dizini - Arama sonuçları

Peyami Safa’nın Hareket Yazıları

Beşir AYVAZOĞLU

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 1-16

Fahri Kemal ve Suat Tahsin [Türk] sahipliğinde haftalık olarak yayımlanan ve ilk sayısı 11 Mayıs 1929 tarihinde çıkan haftalık Hareket gazetesinin yazarlarından biri olan Peyami Safa, bu gazetede yeni neslin sözcülüğünü üstlenmişti. Nâzım Hikmet'in yardımcı olduğu Hareket'te Peyami Safa'nın "Varız Diyen Nesil" başlıklı ilk yazısı, Shakespeare ve "Saman Ekmeği" kavgasından sonra "Alay Köşkü Yârânı" diye anılmaya başlanan genç yazarların beyannamesi niteliğini taşıyordu. Yazılarıyla Alay Köşkü'nde faaliyet gösteren Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi'nin bölünmesine ve istifalara yol açan Peyami Safa, başta Yakup Kadri Karaosmanoğlu olmak üzere eski nesilden yazarlara savaş açmıştı. Bildiride öncesi ve sonrasıyla bu kavga ve Peyami Safa'nın Hareket'te yayımlanan yirmi yedi yazıda sergilediği yaklaşım ele alınmaktadır.

Yalnızız Romanında Mekânın Poetikasızlaşması ve Ütopik Dünya Olarak Simeranya

Cafer GARİPER

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 41-58

Özet Tam Metin

Türk edebiyatında ütopya türünün dikkate değer örneklerinden biri, Peyami Safa'nın 1951'de kitap hâlinde yayımlanan Yalnızız romanındaki Simeranya'dır. Simeranya, romanın kurmaca dünyasındaki olumsuzluklarla dolu yaşama tarzına alternatif bir dünya arayışının ürünü olarak ortaya çıkar. Prolog kısmından başlayarak Yalnızız'ın olay örgüsünün içerisine dağıtılmış olan Simeranya, romanın tematik gücü durumundaki idealist karakter Samim'in içinde bulunduğu kapalı, lâbirentleşen mekâna alternatif olarak aradığı açık mekân özleminin ürünüdür. Aynı zamanda Simeranya, Batı edebiyatlarında yaygın olan ütopya türünün Türk edebiyatında gelişmesinde ve tanınmasında da rol oynayan ütopik dünya olarak değer taşır. Bu çerçevede Yalnızız ve onun içinde yer alan Simeranya, türün dünya edebiyatında dikkate değer ürünleriyle metinlerarası ilişkiler kurabileceğimiz yapıda karşımıza çıkar.

Psikanalist Bir Romancının Psikanalizi Yalnızız’da Yazarın Psikanalizi Üzerine Bir Uygulama

Yunus BALCI

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 17-26

Özet Tam Metin

20. yüzyılın başlarından itibaren özellikle Freud ve onu takip edenlerin psikanaliz üzerine çalışmaları ve bunları sanatçıya ve sanat eserine uygulamaları, edebiyat alanında da edebi esere ve yazara karşı yeni bir perspektif yaratmıştır. Bu çerçevede metnin en küçük biriminden yazara kadar uzanan geniş bir alan psikanalitik bakışın malzemesi haline gelir. Bu yazının konusu olan yazar psikanalizi, bir anlamda yazarın eserindeki gizli stratejilerini keşfetmeyi amaçlar. Metnin gerçekte yazarın bilinçaltının bir yansıması olduğunu varsayarak iç bağlantıların arkasındaki gizli anlamları keşfetmeye çalışır.

Bu yazıda edebiyatımızda bu tarzda bir incelemeye en uygun yazarlardan biri olan Peyami Safa'nın Yalnızız romanı ele alınacak ve yazar psikanalizi bakımından incelenecektir.

Peyami Safa'nın Romanlarında Mutsuzluğun Kaynakları

Mehmet NARLI, Berna USLU KAYA

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 133-156

Özet Tam Metin

Bu çalışmada Peyami Safa'nın romanlarındaki insanların mutsuzluklarının kaynakları tespit edilmiş ve bu kaynakların, kültürel, sosyal ve siyasal dönüşüm süreçlerinde romanlardaki insanlar üzerinde ne gibi etkiler bıraktığı aranmıştır. Çözümlemede sosyolojik ve psikolojik verilere yaslanılarak; dilin simgesel düzeyi, söz, nesne ve davranış boyutuyla yorumlanmıştır. Çalışmada Peyami Safa imzalı, Sözde Kızlar, Şimşek, Mahşer, Bir Akşamdı, Canan, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye, Bir Tereddüdün Romanı, Cumbadan Rumbaya, Biz İnsanlar, Matmazel Noraliya'nın Koltuğu ve Yalnızız romanları kullanılmıştır. Çözümlemede ulaşılan en genel sonuç, Safa'nın Doğu ile Batı arasında yeni bir kimlik inşası arayışı içinde olduğudur. Romanlardaki mutsuzlukların ana kaynağı da bu arayış içinde çekilen acılardır. Peyami Safa, romanlarında kadınlarla erkeklerin mutsuzluklarını hem kaynak açısından hem de mutsuzluğun yansıma biçimi açısından farklılaştırmaktadır. Çok genel anlamda kadınlar, Avrupai yaşama isteklerinden ve geleneksel yapılardan uzaklaşmalarından ve irsiyetlerindeki olumsuzluklardan dolayı mutsuz olmaktadırlar. Erkekler ise özellikle kadınlar üzerinde egemen olan bu değişimden, yaşadıkları düşünsel çatışmalardan, çözülen ahlakilikten ve yine irsiyet arızalarından dolayı mutsuz olmaktadırlar.

Türk Düşünce Hayatında Peyami Bey

Nevzat KÖSEOĞLU

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 125-132

Özet Tam Metin

Peyami Safa, Türkiye'nin çağdaşlaşma tartışmalarında DoğuBatı sentezini savunmuş, coğrafya ve tarih olarak da bu sentezi gerçekleştirebilecek bir konumda olduğumuzu ileri sürmüştür. İslam ve Batı medeniyetlerini, kaynaklarına inerek inceleyen Peyami Bey, bu iki medeniyetin birbirlerine yabancı olmadığını, çeşitli dönemlerde birbirlerini etkilemiş, hatta kaynaklık ettiklerini ifade etmiştir. Türk aydınlarının 19. yüzyıl pozitivist anlayışına takılı kalmalarını eleştirerek, ilmi zihniyetin mistik bir yönelişe girdiğini, bizim bu yönelişi kavramakta daha birikimli olduğumuzu söyler. Avrupa birliğini de olumlayan yazar, bu ümidin başarılı olabilmesi için, milletlerin millî kimlik ve kişiliklerini kazanmış olmaları gerektiğini vurgular.

Ölümünün 50. Yılında Romancı Kimliği ile Bütünleşen Fikir Dünyası İçinde Peyami Safa

Önder GÖÇGÜN

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 59-74

Özet Tam Metin

Peyami Safa'nın hemen bütün eserleri ve özellikle, en güçlü tarafını temsil eden romanları ve fıkraları, engin bir bilginin ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece, getirdiği yeni görüşlerle, duyuş ve düşünüşlerle bizi, kaynağını Türk milli kültürünün oluşturduğu esaslı sentezlere götürmektedir. Ona göre, her bilim adamı iyiyi, güzeli, doğruyu, gerçeği, hakkı ve hakikati bulabilmek ve objektif, tarafsız olabilmek için "kelimelerle düşünmeli" ve bu maksatla da edebiyatla devamlı temas halinde olmalıdır. Bu çalışma romancı kimliğiyle bütünleşen bir şekilde Peyami Safa'nın düşünce dünyasını incelemeyi amaçlamaktadır.

Peyami Safa: Dil ve Üslup Üzerine

Kamil Veli NERİMANOĞLU

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 171-178

Özet Tam Metin

Dil hayatında özellikle de edebî dil yaşamında temizlenme ve zenginleşme kavramları önemli bir rol oynamaktadır. Bazen biri diğerine karşı koyulan bu kavramlar, orantılı kullanılmayı ve temizlenmedenkleştirmeyi gerektiriyor. Bu bakımdan Peyami Safa'nın dil üzerine söylediği fikirler ve gözlemler, çağdaş Türk dünyası dil politikasında çok büyük ehemmiyet taşımaktadır. Biz aşağıdaki problemler üzerine sırasıyla Peyami Safa'nın edebî dil ilkelerini araştırmasını önemli buluyoruz:

- Halk edebiyatından edebi dile alınan kelimeler;

- Yazılı abidelerden alınan kelimeler;

- Yeni üretilen kelimeler;

- Uyduruk kelimelerin kullanılmasının zararları;

- Aşırı temizleme cehtleri;

- Üslup şeffaflığı ve aydınlığı;

- Dilin kendi imkânlarıyla zenginleşmesi;

- Alıntı kelimelerin asgari kullanımı.

Peyami Safa’nın Tenkit Anlayışı

Özlem NEMUTLU

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 157-170

Özet Tam Metin

Peyami Safa, Milliyet, Kültür Haftası, Ulus, Tasvir-i Efkâr, Cumhuriyet, Kültür Haftası, Türk Düşüncesi gibi gazete ve dergilerde sanat ve edebiyatın birçok meselesine dair yazılar kaleme almıştır. Bu konular genellikle edebiyat- kültür, edebiyat-felsefe ilişkisi, edebiyatın gayesi, sanatta millîlik, memleket edebiyatı, şaheser tanımı, edebiyat akımları, romanın mahiyeti, şiirin mahiyeti, şiirde mana vb. şeklindedir. Söz konusu yazılardan yola çıkılarak ve mümkün olduğunca kitap olarak yayımlanmamış yazılarına da ulaşılarak Peyami Safa'nın tenkit anlayışı, Türk edebiyatındaki tenkit geleneği içerisinde eleştiri tipleri ile bağlantılar kurularak değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Peyami Safa’nın Romanlarında İdealist Gençler ve Ortak Özellikleri

Seda Gül KARTAL

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 111-124

Özet Tam Metin

Peyami Safa, bir fikir adamı olarak edebî eserlerinde ve fikir yazılarında gençlik ve gençlik meselelerine önemle değinmiştir. Ayrıca romanlarında genç şahıslara mühim bir yer vermiş ve çoğu romanında devrinin umumî atmosferine bağlı olarak olumlu ve olumsuz özellikler yüklediği genç şahısları kıyaslamıştır. Peyami Safa imzalı romanlarla sınırladığımız çalışmamızda olumlanan bazı genç roman şahıslarının fikirleri, eylemleri, yaşam biçimleri ve amaçları bakımından idealist olduklarını söylemek mümkündür. İdealist olarak nitelendirdiğimiz roman şahısları tek tek incelenmiş; bu şahısların eğitimleri, yetişme şartları, aile yapıları, kişisel özellikleri, inandıkları değerler, amaçları ve sosyal yaşamda karşılaştıkları sorunlar bakımından ekonomik, sosyal ve kültürel dünyalarında ortak ve benzer noktalara sahip oldukları tespit edilmiştir.

Peyami Safa Öykücülüğüne Tematik Bir Yaklaşım

Abdullah HARMANCI

Erdem · 2012, Sayı 62 (Peyami Safa Özel Sayısı) · Sayfa: 83-98

Özet Tam Metin

Daha çok romancılığı ile tanınan Peyami Safa, öykü türünde de çok sayıda eser vermiştir. Peyami Safa'nın edebiyat dünyasınca adının duyulmasının gazetelerde yayımladığı öyküleriyle olduğu hatırlanırsa, yazarın öykücülüğünün onun edebi portresini daha iyi anlamamızı sağlayacak nitelikte olduğu dikkat çeker. Yıllar sonra vereceği eserlerinin çekirdeğini oluşturan öyküleri, daha çok insanların şehevi arzularını ön plana alan aşk temasına yönelmiştir. Bunun dışında, ölüm, yoksulluk, hastalık, hırsızlık, savaş, ahlaki yozlaşma gibi temalarda da öyküler yazmıştır. Makalemizde; Peyami Safa'nın öykülerinde işlediği konular yazarın metinlerinden örnekler verilerek incelenmeye çalışılacaktır.