M. Avezov, A.N. Bernştam vd. gibi bilim adamlarının araştırmalarına göre VIII-XI. asırlarda gerçekleşen tarihî olayların temelinde ortaya çıkan Manas Destanı, Eski Türk devrinden izler taşımaktadır. Bunlardan biri dil unsurlarıdır. Destan üzerinde yaptığımız çalışma sonucunda Manas Destanı’nda Köktürk harfli yazıtlarda durum zarfı yapımında da kullanılan vasıta hâli /+Xn/ eki; Eski Türkçeye mahsus olan /-gXlX/ zarf-fiil eki ve gereklilik ifade eden /-gUlUk/ eki gibi morfolojik özelliklerin bulunduğunu tespit edebildik. Colborstoyun ve kamandayın gibi kelimelerde geçen /+Xn/ eki Köktürk harfli yazıtlardaki /+In/ eki gibi durum zarfı yapmaktadır. İki metinde bulunan /+In/ eki Eski Türkçede olduğu gibi vasıta hâli anlamını taşımaktadır. /-gXlX/ eki Köktürkçede asıl eylemin amacını ve başlangıç noktasını bildirmek için kullanılan /-gAlI/ ekine benzerlik gösterirken, /-gUlUk/ eki Eski Uygurcadaki gibi gereklilik ifade etmektedir.

Türkçede çağır-, çığır- gibi fiillerin, ça ve çı gibi yansıma sözcüklere isimden fiil yapan +KIr- ekinin getirilmesiyle ortaya çıktığı söylenir. Hâlbuki, eski Türkçe metinlerde, Türkmencede ve Anadolu ağızlarında bu isimler çīḳ ve çāk şeklinde vardır ve sonlarına getirilen +lIK ekiyle yeni isimler yapılır. Hatta günümüz Farsçasında bile 'feryat, çığlık' anlamında cîŞ sözcüğü var ve bu yansıma sözcüğü zädän yardımcı fiiliyle birlikte 'çığlık atmak' anlamındaki cîŞ zädän birleşik fiilini oluşturmuştur. Bu fiilin Eski Türkçedeki karşılığı çīḳ ur-'dur. Bu da fonetik değişimlerden sonra çığırolmuştur. Çāḳ, bāḳ, Şīḳ gibi başka yansıma sözcükler de benzer bir fonetik süreç sonunda çağır-, bağır- ve Şīğır- olmuşlardır. Değişme sürecinde ur- yardımcı fiili ekleşmiş ve genellikle sonu /k/ ya da /ŋk/ ile biten yanısma ifade eden isimden fiil yapan +Ir- ekine dönüşmüştür. Bu ek /k/ ya da /ƞk/ sesleriyle biten çāḳ, Şīḳ, hayḳ, sīḳ gibi yansıma isimlerin sonuna getirilerek çāğır-, Şīğır- 'yüksek sesle seslenmek, bağırımak', hayḳır- ve sīğır-'ıslık çalmak' gibi fiiller türetilir. Türkmencede bu isimlerin sonuna isimden isim yapan +lIk eki getirilerek çāḳılıḳ, 'davet', Şīḳılıḳ 'bağırtı, şamata', hayḳılıḳ 'haykırış' ve sīḳılıḳ 'ıslık' gibi kelimeler türetilmiştir. Türkmence 'süpürge' anlamındaki sübse

Mehmet Ali Köyü, Güneysınır ilçesinin 12-14 km. güneybatısında bulunan bir dağ köyüdür. Burada yaptığımız saha derlemelerimiz sırasında, köyün kendine özgü bir ağız yapısının bulunduğunu gördük ve köydeki yerel söyleyişler ile fiilleri toplamaya başladık. Bu yazımızda, buradan tespit edilmiş 110 adet fiil ve bunların kullanım incelikleriyle ilgili örnek cümleler yer alacaktır.

Türk Dilinde bazı eklerin kelimelerden ortaya çıktığı bilinmektedir. Eklerin bir kısmı ise doğrudan doğruya seslere bir takım işlevlerin yüklenmesiyle ortaya çıkmıştır. Makalede bu ekler üzerinde durulmuştur.

Tekirdağı'ında yaptığım bir konuşmada, arkadaşlarım Baha Dürder ve rahmetli Haydar Ediskun, kullandığım sıkılcım sözcüğünü, benim o sırada darda kalarak, kendi buluşum gibi aldılar. Bense, bunun, bizim evin günlük sözcüklerinden biri olduğunu, biraz da şaşırarak, onlara anlatmağa çalıştım.