Ağız araştırmaları; ölçünlü dilde var olmayan sözcüklerin tespiti, unutulmaya yüz tutmuş eski Türkçe sözcüklerin yeniden canlandırılması, ağız özelliklerinin derlendiği çevrenin tarihî ve etnik yapısı hakkında fikir yürütülebilmesi açısından önemli bir yere sahiptir. Bu makalede; Divanü Lügati't-Türk 'te yer alan, Çanakkale ili Çan ilçesinde aynı biçimde veya türevleriyle tespit edilen sözcükler, Derleme Sözlüğü'ndeki anlamlarıyla birlikte incelenmiştir. Çalışma, Derleme Sözlüğü'ne katkı sağlama amacının yanında derlenen sözcüklerin tarihî metinlerden tanıklanması ve değişim sürecinin açıklanmasına da hizmet etmektedir. Çan ağzından derlenen sözcükler; Türk dilinin el kitabı hükmünde olan Divanü Lügati't-Türk merkezde olarak, Kutadgu Bilig, Tarama Sözlüğü ve bazı tarihî dil metinlerinden alınan örnekler ile karşılaştırılmış ve değerlendirilmiştir

Dilciler tarafından yapılan derleme ve yayınlarda karşılaşılan en büyük güçlük, elde bütün araştırmacıları bağlayıcı ve bütünleştirici, bilimsel ölçülere göre hazırlanmış ayrıntılı ve yeterli bir çeviri yazı sisteminin bulunmamasıdır. Bu yüzden her araştırmacı, derlediği metinleri ve bunlara dayanan araştırmalarını eldeki olanaklara bağlı işaretlerle vermek zorunda kalmıştır. Herhangi bir özelliğin belirtilmesi için eserden esere değişen birden fazla şekil ve işaretler ortaya çıkmıştır.Bu makalede, ağız malzemelerinin dilcilik açısından gereken verime ulaşabilmesinin, hiç kuşkusuz öncelikle sağlıklı, yeterli, sistemleşmiş ve resmî nitelik kazanmış, her araştırmacıyı bağlayıcı bir çeviri yazı sisteminin oluşturulmasına bağlı olduğu hatırlatılmıştır. Ayrıca böyle bir sistemi oluşturma çalışmalarına girerken kulakla tespit edilemeyen ses ayrıntıları açısından bir fonetik laboratuvarının kurulmasına da gerek olduğu vurgulanmıştır. Bu hususlarda Türk Dil Kurumu öncü görev üstlenmelidir

Ankara ağızlarının çok yönlü ve çok amaçlı belgelendiği Ankara Ağızlarının Dokümantasyonu (ANADOK) adlı TÜBİTAK destekli proje çerçevesinde Ankara İli Ağızları Sözlüğü'nü hazırlama çalışması da yapılmaktadır. Sözlüğün malzemesini yaptığımız derlemeler, alan araştırmaları sırasında tuttuğumuz notlar ve mevcut yayınlar oluşturmaktadır. Ağız sözlükleri bir taraftan iki, diğer taraftan da tek dilli sözlüklerin özelliklerini taşır. Madde başları tanımlanırken genel yaklaşım standart dildeki ses ve anlamca eş değerlerinin karşılık olarak verilmesi şeklindedir. Madde başına alınan sözcüğün gösterdiği kavramın standart dilde karşılığı olmaması durumunda ise tek dilli sözlüklerde olduğu gibi tanımlanma yoluna gidilmektedir. Ancak her iki durumda da madde başlarının belirlenmesi, maddenin tanımlanması ve örneklendirilmesi konusunda teorik ve pratik sorunlar ortaya çıkmaktadır.Bildiride ANADOK'un Ankara Ağızları Sözlüğü hazırlanırken karşılaşılan madde başlarının belirlenmesi, maddelerin tanımlanması, ağız sözlüğü yazımı gibi hususlar üzerinde durulacak, karşılaşılan sorunlar tartışılacaktır verilecektir