2 sonuç bulundu
Dergiler
Yayınlayan Kurumlar
Anahtar Kelimeler
Azerbaycan Türkçesindeki “Düşmək” Fiilinin Türkçeye Çevirisi
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2024, Sayı 58 · Sayfa: 65-80 · DOI: 10.24155/tdk.2024.239
Özet
Tam Metin
Dünya dillerinin birçoğunda fiiller, diğer sözcük türleriyle ilişkilendirilebilmektedir. Bunu, Azerbaycan Türkçesindeki “düşmək” fiili örneğinde de görmek mümkündür. Azerbaycan Türkçesinde “düşmək” fiili, çeşitli deyim birimler veya sözcük öbekleri oluşturmak için çok sayıda isimle birlikte kullanılır. Bu tür sözcük öbeklerinin diğer dillere çevirisinin kolay olmasına rağmen deyim birimlerin çevirisinde bazı zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bunun temel nedeni, bu deyim birimlerin hedef dilde tam karşılığının bulunmamasıdır. Azerbaycan Türkçesinden Türkçeye çeviri sırasında da bu durum görülmektedir. “Düşmək/düşmek” fiilinin temel anlamları çoğunlukla Azerbaycan Türkçesinde ve Türkçede örtüşse de deyim birimlerin içinde onun ifade ettiği anlamlar bazen tamamen farklı olabilir. Bazı dil bilimciler, gelişim tarihi boyunca Türk lehçelerindeki deyim birimlerin bileşenlerinin değişime uğramasının, bu tür farklılıklara neden olduğunu belirtmektedir. Azerbaycan Türkçesinden Türkçeye çeviri sırasında anlam farklılıklarını ve uyumsuzlukları ortadan kaldırmak için hedef dilde eş değerlerin bulunması önem arz etmektedir. Bu eş değerler, deyim birimdeki bir kelimeyi değiştirerek, kısaltarak veya ekleyerek de düzeltilebilir. Eğer bu tür eş değerler mevcut değilse kaynak dilde deyim birimin ifade ettiği fikrin hedef dildeki benzeri kullanılabilir. Bu durumda kaynak dildeki deyim birimin içinde bulunan tüm kelimeler, hedef dilde değiştirilmiş olacaktır. Bu incelikler dikkate alınmadığında, yani Azerbaycan Türkçesinden Türkçeye sözcüksel çeviri yapıldığı takdirde, “düşmək” fiilini içeren deyim birimler hedef dilde anlaşılmaz kalır veya yanlış anlamlar kazanabilir. Makalede, Azerbaycan Türkçesinde “düşmək” fiilinin bulunduğu deyim birimleri incelemeye, onların anlamlarını tespit etmeye, bu deyim birimlerin Türkçeye aktarımı sırasında ortaya çıkan zorlukları analiz etmeye ve bu zorlukların çözüm yollarını bulmaya çalıştık.
KAZAK DİLİNDEKİ DEYİMLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2018, Sayı 46 · Sayfa: 197-214
Özet
Dilimizin kelime hazinesinde sadece birer sözcükle değil, birkaç sözün bir araya gelmesiyle yapılan birleşik sözcüklere de rastlanır. Örneğin (direkt çeviri): ala ağız (kavga etmek), taya işaret basılmışçasına (çok belli, anlaşılmaması zor), saçı dik durmak (kalbi yerinden fırlamak), koyun ağzından ot almaz (karıncayı bile incitmez), koyun üzerinde tarlakuşunun yumurta bırakması (barış zamanında yaşamak). Kazak dilinde bunun gibi birleşik sözcükler fazlasıyla vardır. Bunlar deyimler veya kalılplaşmış sözler olarak adlandırılır. Kalıplaşmış söz en az iki sözden oluşup bütün bir anlamı içeren birleşik sözcüklerdir. Deyimler kullanım alanına göre üç yönden dikkate alınmaktadır: 1) Eski deyimler 2) Pasif deyimler 3) Dilimizde etkin bir şekile kullanılan aktif deyimler. Eski kalıplaşmış sözler dediğimiz şimdiki zamanda kullanılmayan, anlamını ancak sözlükten anlayabildiğimiz, genellikle kurgusal edebiyat dilinde, onun içinde tarihî eserlerde kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Eski deyimler arkaizmler (kullanımdan düşmüş deyimler) ve tarihî deyimler olarak ikiye bölünür. Arkaizm deyimler gelenek ve toplumsal bilinç ile ilgili deyimler, âdetlerle ilgili deyimler, din anlayışıyla ilgili deyimler, ev yaşantısyla ilgili deyimler, insanla ilgili deyimler, ruh hâli ve keyifle ilgili deyimler olarak gruplara ayrılmaktadır.