Kırgızistan'ın eski Türk anıtlarının bulunduğu ülkelerden biri olduğu dünyaca bilinir. Kırgızistan'daki bulunan yazıtların sayısı bugün otuzu geçti. Talas'ta bulunan çubuk ile Güney Kırgızistan'da bulunan küp ve seramik parçaları hariç, yazıtların hemen hemen hepsi taş üzerindedir. Bunlardan on ikisi nehir yatağı taşı ve on dördü de kaya taşı üerine hakkedilmiş yazıtlardır. 1998 yılında bu sahada sansasyonel bir gelişme oldu. Kırgız Devlet Üniversitesinin başkanlığını Kubat Tabaldiyev'in yaptığı arkeolojik gezi grubu üyeleri tarafından Koçkar rayonunda bulunan Kök-Say mevkiinde aynı anda sekiz yazıt bulundu. Yazıtlar yerde yatan büyük kaya taşlarının düz yüzeylerine birer satır olarak hakkedilmiştir. Bu yazıtların tümü halihazırda incelenmekte ve okunmaktadır.

Göktürk İmparatorluğu'nun hüküm sürdüğü Orta ve İç Asya'da pek çok sayıda keşfedilmiş ve sırları çözülmeye çalışılan heykeller mevcuttur. Bu heykeller hakkında, bir çoğu Rus araştırmacılar tarafından olmak üzere, çeşitli görüşler öne sürülmüştür. Burada bu eski anıtların dini nitelikleri üzerinde durulmuştur.

Özbekistan'da arkeolojik eserler içinde Göktürkçe metinlerin özel bir yeri vardır. Bu metinler daha önce tespit edilen yazıtlarla birlikte Göktürk yazıt hazinesini daha da zenginleştirmektedir. Söz konusu bu metinler genellikle yer altındaki kale harabelerinden ve eski devirlere ait mezarlardan çıkartılmıştır. Bugüne kadar elde edilen bu metinlerin sayısı çok fazla olmasa da Göktürk yazısının yayılma alanları ve bu yazının doğuşu, tarihi gelişimi, bu coğrafyada yaratılan yazılı edebiyatın tarihi gelişmesi konusunda yeni görüşlerin ileri sürülmesine imkan sağlamaktadır. Bu yazıda Özbekistan sınırları içinde en son elde edilen yazıtlar hakkında bilgiler verilmiştir.

Metin tespitinde olayların genel gidişatını değişik kaynaklardan ve bu konuda yapılan araştırmalardan yararlanarak ele almak ve aynı zamanda Çin'deki tarihçilik geleneğinin yöntemlerini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

Sayın bayanlar ve baylar! Sizlere Petersburg Üniversitesi Doğu Fakültesi Türk Filolojisi Kürsüsü başkanı Prof. Dr. Viktor G. Guzev'le birlikte, ortaklaşa hazırladığımız bu bildiriyi sunmaktan şeref duyuyorum.

Türk lehçelerinde konuşan göçmenlerin Ortaçağ devrinde Avrasyanın enginliklerinde kurdukları devletlerin oluşmasıyla ilgili en enteresan kültür gelişmelerinden biri, bu halkların yazılı anıtları ile yazıtları sayılabilir…

Çuy yolunun 726. Kilometresinin yakınlarındaki petroglifik kompleksin bir kısmını oluşturan bir grup yazıt, ilk kez 1912 yılında zikredildi. Fakat çok sayılı resimlerin bulunduğu tüm mabetin bir arkeolojik anıt olarak bilimsel araştırılması, ancak 1980 yılında yapıldı. Birkaç yazıt, profesör V.Nadelyayev tarafından yayımlandı.

Türk dilinin tarihi tasnifini yapmak, kavimlerin sık sık yer değiştirmesi ve birbirlerine karışmış olmaları yüzünden oldukça güçtür. Özellikle Çuvaş Türkçesi ve Yakut Türkçesinin durumu, dillerindeki büyük başkalıktan dolayı, tasnifçiler tarafından farklı farklı değerlendirilmiştir. Yapılan tasniflerin aşağı yukarı ortak tarafı, Çuvaş Türkçesi ve Yakut Türkçesinin Türk dili lehçe ve şiveleri arasında en farklı dalları oluşturuyor olmalarıdır.

XIX. yüzyılda Avrupa'da ve dünyada etkisini gösteren bir kavram vardır: "Civilisation", XVIII. Yüzyılda, latince 'civitas: şehre ait kökünden çıktığı için "şehirli" olmak hayatın ve insanlığın esası kabul edilmiştir. Kavramın, Avrupa ile temasta bulunan Osmanlı münevveri için karşılığı, Arapça şehirle ilgili bir kökten yapılan "medeniyet" kavramı ile yankısını bulmuştur.

Avrupa'nın Göktürk harfli eski anıtları Kuzey Kafkasya'nın Karaçay ve Malkar dağları ile onları komşu bölgelerinden, İdil havzasında Tatar Otonom SCB'nin Bilar eski şehrinden, Sarkel'den, Don nehrinin havzasındaki Mayaki ve Mayats şehirlerinden, Murfatlar'dan, Nad-Sent-Mikloş'dan ve diğer yerlerden çıkmıştır.