2 sonuç bulundu
Yayınlayan Kurumlar
Yayın Yılı
Anahtar Kelimeler
Hakas Destanlarında Evlilik Kurumu ve Buna Bağlı Bazı Pratikler (Some Practices Due to Marital Institution of Khakassian Epics)
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2014, Sayı 38
Özet
İnsanoğlunun oluşturduğu toplumsal hayatta önemli bir yeri olan geçiş dönemleri başlıca üç grupta ele alınabilir. Bunlar; doğum, evlenme ve ölümdür. Her biri kendi içinde birçok alt başlıkta değerlendirilebilecek kadar zengin bir içeriğe sahiptir. Evlenme ya da evlilik kurumu merkezinde evlilik eğlencesini barındıran bu geçiş dönemlerinden biridir. Evlilik öncesi, sırası ve sonrasında birçok inanma ve uygulama gelenekten moderniteye uzanan süreçte zengin ve renkli bir şekilde devam etmektedir. Evliliğe ait olan unsurların bir kısmı muhtelif sebeplerle artık unutulmuştur. Büyük bir bölümü ise türlü değişikliklerle mevcudiyetini korumaktadır. Evlilik kurumunun yansımaları halk edebiyatı ürünlerinde takip edilmektedir. Bilhassa tahkiyeye dayalı halk hikâyesi, destan, efsane ve masal gibi türlerde kahramanlara ait evlilik inanma, tören ve bunlarla ilişkili pratikler önemli bir yer tutmaktadır. Zengin bir külliyata sahip Türk dünyası destan geleneği bu kurumun canlı örneklerinin görüldüğü bir sahadır. Çok sayıda örneği bulunan Hakas destan geleneğinde alıptığ nımah adını alan Hakas destanları arkaik özelliklerin çokça görüldüğü kahramanlık destanlarıdır. Üzerinde gerek metin neşri gerekse de bunların incelemelerine yönelik birçok çalışma yapılıp durmaktadır. Biz bu çalışma dâhilinde sosyal bir kurum olan evlilik kurumu hakkında bilgiler verdikten sonra bazı Türk destanlarındaki evlilik âdet ve uygulamalarına değineceğiz. Akabinde Hakasların sosyal hayatındaki ve destanlarındaki Hakas destan alplarına özgü evlilik değerleri üzerinde duracak, kız isteme, beşik kertme, kalın (çeyiz) ve evlilik eğlencesi konularının üzerinde duracağız
YENİSEY KIRGIZLARININ ETNİK GRUBU OLARAK FU-YU KIRGIZLARI
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2013, Cilt 61, Sayı 1 · Sayfa: 35-42
Özet
Fu-yu Kırgızları Çin'in kuzeydoğusunda Mançurya topraklarında 18. yüzyıldan 20. yüzyılın ortasına kadar öteki Türk dünyasından izole edilmiş hâlde yaşıyorlar. Onların toplam sayısı 2002 yılında 1.473 kişiydi. 1988 yılından beri Fu-yu Kırgızlarını Finlandiya, Rusya, Kazakistan, Polonya, Kore ve Türkiye'den araştırmacılar ziyaret ediyorlar. Bunun sonucunda çıkan birçok çalışma genellikle Fu-yu Kırgızlarının kökeninin Yenisey teorisini doğruladı. 1703 yılında Yenisey Kırgızlarından 15.000~20.000 kişi, yani Ḫongoray ülkesinin sakinlerinin büyük kısmı, Çungarya topraklarına göç etti. Rusya'nın askerî seferleri yüzünden 1706 yılında Çungarya'ya Yenisey Kırgızlarının başka bir kütlesel göç hareketi oldu. Çungarya'ya göçten hemen sonra Yenisey Kırgızlarının kısımları Ḫongoray'a dönmeye başlıyorlar. Hakasların çoğu, Çungarya'dan dönen Yenisey Kırgızlarının torunlarıdır. Mançu dilli tarihsel arşivlerde, modern Tuva'nın güney toprakları ile kuzeybatı Moğolistan'dan 1733 yılında Mançurya'ya Kırgızların göçünün ilk aşamasını anlatan belgeler bulundu. Efsanevî bilgiler Fu-yu Kırgızlarının atalarının Mançurya'ya göçünün ikinci aşaması esnasında (1755~1757 yılları) 1733 yılındakinden çok daha fazla Kırgız'ın göçürüldüğünü ima ediyor. Fu-yu Kırgızlarının dili çeyrek bin yıl boyunca bütün öteki Türk dillerinden izole edilmiş kaldı, Moğol ve Çin dillerinden etkilendi. Şimdiki aşamada Fu-yu Kırgız dili yok olma eşiğindedir. Fu-yu Kırgız dilinin kelime hazinesi genel Hakasça kelime hazinesine tekabül ediyor. Fu-yu Kırgızları, geç ortaçağın Yenisey Kırgızlarının geride kalan etnik grubudur ve aynı zamanda etnik özelliklerin tümüne göre Hakasların izole edilmiş bir grubu olarak tanımlanabilir