İdil-Ural Türkleri arasında Avrupai tarzdaki yenilik ve reform hareketleri tüm Türk dünyasında birbirine benzeyen yenilik hareketlerinin tesiriyle gelişme göstermiştir. İlk olarak usul-i cedit adı verilen modern öğretim metotlarının okullarda uygulanması ve halka benimsetilmesi şeklinde başlayan Ceditçilik hareketleri sonraki yıllarda eğitim, matbuat, tiyatro, roman, hikâye gibi sosyal hayatın hemen her alanında kendisini göstermiştir. Gılman Kerimi, Tatar maarif hayatının şüphesiz en önemli ismidir. Kırımlı İsmail Bey Gaspıralı'nın usul-i cedit metodunu daha iyi anlamak için Samara vilayetinden Bahçesaray'a gitmiş, kendisiyle bizzat görüşmüştür. Bu görüşme sadece baba Gılman Kerimi için değil, ailesi ve Türk dünyası açısından da önemli gelişmelere zemin hazırlamıştır. Gılman Kerimi, İsmail Gaspıralı ile görüşmesinin ardından köyüne döner dönmez ilk iş imamlık ve ahunluk yaptığı 136 köyde uyguladığı eski öğretim metodunu değiştirmekle işe başlar ve kısmen de başarılı olur. Bu çalışmada modern Tatar edebiyatının kurucusu olarak kabul edilen Fatih Kerimi'nin babası Gılman Kerimi'yi tanıtmak amaçlanmıştır. Bunun için oğlu Fatih Kerimi'nin babasının vefatı üzerine kaleme aldığı "Merhum Gılman Ahund" adlı Hal Tercümesinden istifade edilmiştir. Bu sayede Türkiye'deki yayınlarda çok kısa birkaç cümleyle yer verilen ve hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız Gılman Kerimi'ye dair çok sayıda önemli bilgiye ulaşma fırsatı elde edilmiştir. İdil-Ural boyunda Ceditçilik faaliyetlerinin en önemli aktörlerinden biri olan Gılman Kerimi ile ilgili Türkiye'de henüz müstakil olarak bir çalışma yapılmamıştır. Bu itibarla Gaspıralı'nın ideallerini benimseyen samimi bir Tatar aydını olan Gılman Kerimi her yönüyle tanıtılmalı ve bilimsel çalışmalarda daha fazla yer almalıdır.

İsmail Gaspıralı'nın şimdiye kadar yeniden yayımlanmayan, araştırmacıların da dikkatini çekmeyen eserlerinden biri de Akgül Destesi'dir. Tercüman gazetesinde 1905-1907 yılları arasında tefrika edilen bu eserde, Rusya Türklerinin modernleşmesinde önemli rol oynayan aydınların kısaca biyografileri verilmiş, onların bu hareketteki yerleri ve etkileri ana hatlarıyla açıklanmıştır. Makalede İsmail Gaspıralı'nın Akgül Destesi'nde modernleşme problemine bakışı, Rusya'da modern Türk edebiyatının ortaya çıkışı hakkındaki görüşleri, onun bu hareketlerin öncülerini nasıl değerlendirdiği incelenmiş ve eserin tam metni açıklamalarla okuyuculara sunulmuştur.

Mükâleme-i Selatin, İsmail Gaspıralı'nın "Seyyah" imzası ile Tercüman'da 1906-1907 yıllarında yayımlanmış küçük fantezi bir hikâyesidir.Makalede bu hikâye ana hatlarıyla değerlendirilmiş ve orijinal metni açıklamalarla neşre hazırlanmıştır.Böylece Gaspıralı'nın unutulmuş bir eseri daha okuyucuların bilgi ve dikkatine sunulmuştur

Rusya Müslümanlarının önde gelen düşünce adamlarından İsmail Gaspıralı, geçtiğimiz yüzyılın Türk düşünce hayatında önemli rol oynamış ve yer etmiş kişilerin başında gelir. Gaspıralı ve onun yayımlamış olduğu Tercüman gazetesi, Rusya Türklerinin çağdaşlaşmasında en önemli basamakları oluşturmaktadır. Onun Tercüman gazetesinde yazmış olduğu yazılar Prof. Dr. Yavuz Akpınar tarafından seçilmiş, işlenmiş ve yayıma hazır hâle getirilmiştir. Bu eserde İsmail Bey'in dil, edebiyat ve seyahat yazıları yer almaktadır

Meyve-i Zaman, 16 Eylül 1885-26 Kasım 1885 tarihleri arasında Bahçesaray 'da Tercüman gazetesinde, İsmail Gaspıralı 'ya ait olabileceğini düşündüğümüz M. İsken- derov imzasıyla yayımlanan modern hikâyelerin genel adıdır. Rusya Türkleri arasındaki ilk modern hikâye örneklerinden olmalarına rağ- men bunlar, hiçbir Türk halkının edebiyat tarihinde yer almamıştır. Makalede bu hikâyelerin Rusya Türklerinin edebiyat tarihindeki önemi üzerinde durulmuş ve bun- ların orijinal metinleri açıklamalarla okuyuculara sunulmuştur