2 sonuç bulundu
Yayınlayan Kurumlar
Anahtar Kelimeler
TEK ÖRNEK YUNDAK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE İNCELEME
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2018, Cilt 66, Sayı 1 · Sayfa: 151-163
Özet
Clauson'un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish /13.Yüzyıl Öncesi Türkçenin Etimolojik Sözlüğü adlı çalışmasında hapax legomenon(tek örnek) olarak adlandırılan birçok sözcük ile karşılaşılmaktadır. Yundak sözcüğüde bu tek örnek sözcüklerden yalnızca biridir. Bu çalışmada Divanü Lûgat-it-Türk 'teyalnızca bir kez geçtiği için tek örnek olarak kabul edilen yundak "at gübresi"sözcüğü üzerinde durulmaktadır. Çalışma iki başlık altında toplanmaktadır. Birincibölümünde tarihî metinlerde pek çok kez tespit edilmiş olan yunt / yont / yond sözcüğüüzerinde durulmakta ve sözcüğün şu anlamları verilmektedir: "Belli bir türe, cinseait at; on iki hayvanlı takvimde "at" için kullanılan hayvan adı, at yılı, at günü;vahşi, eğitilmemiş kısrak; otlakta otlayan atların tümü; kısrak". Sözcük, modern Türkdillerinden Sarı Uygurcada yot /yöt / yut "at, 12 hayvanlı takvime ait yıl adı" olarakvarlığını sürdürürken Türkiye Türkçesinin ağızlarında ise yunt / yont / yond "damızlıkeşek; at; başıboş hayvan" biçiminde yaşamaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde iseyundak sözcüğünün tek örnek olmadığı Sarı Uygurcadaki yindak, yondak, yomdak,yontak ve yuntak biçimleri ile tanıklanmaktadır. yunt "at" sözcüğünün küçültmebiçimi olan yundak sözcüğünün Sarı Uygurcada yalnızca "gübre" anlamında değilaynı zamanda ata ait birtakım anlam genişlemeleri ile "atın kuyruğu" anlamındayaşadığı görülmektedir. Ayrıca sözcük, Sarı Uygurlarda Şamanizme ait bir unsurolarak Şaman törenleri sırasında da kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yundak sözcüğünün Sarı Uygurcadaki bütün bu kullanımları metinler eşliğinde verilmektedir.
Sarı Uygurcadaki Ses Değişmeleri Üzerine
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2017, Sayı 44 · Sayfa: 121-158
Özet
Sarı Uygurlar Çin Halk Cumhuriyeti'nde yaşayan 55 azınlığın içindeki 9 Türk halkından biridir. Bu dokuz Türk halkı Çin'in dört ayrı eyaletine dağılmış olup konuştukları Türk dilleri şunlardır: Uygurca, Kazakça, Kırgızca, Salırca, Tatarca, Tuvaca, Sarı Uygurca, Özbekçe ve Fuyü Kırgızcası. Bu dillerden bazıları hem Çin'de hem yurt dışında konuşulurken (Uygurca, Kazakça, Tatarca, Tuvaca vb.); bazıları sadece Çin'de konuşulur (Salırca, Sarı Uygurca ve Fuyü Kırgızcası vb.); yine bazıları ise yurt dışında daha çok konuşulur (Özbekçe). Eski Uygurların torunlarından biri sayılan Sarı Uygurlar'ın büyük çoğunluğu Çin'in Gansu eyaletinde yaşamlarını sürdürmektedir. 2010 yılındaki nüfus sayımına göre toplam Sarı Uygur nüfusu 14.378 kişidir. Sarı Uygurlar üç çeşit dil konuşurlar, bunlar Doğu Sarı Uygurca (Moğolca), Batı Sarı Uygurca ve Çincedir. Sarı Uygurca yazı dili olmadığı için yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır; ayrıca resmî dil olarak Çinceyi kullandıklarından dolayı Sarı Uygurcayı konuşanların sayısı gitgide azalmaktadır. Bu yazıda önce Sarı Uygurlar ve Sarı Uygurca hakkında kısa bilgi verilip söz varlığı üzerinde durulduktan sonra ünlü ve ünsüz değişmeleri örnekleriyle birlikte sunulup ardından kısa metin örnekleri verilecektir.