Türk Tarih Kurumu tarafından sağlanan bir ödenekle 4-10 Kasım 1973 tarihinde Napoli'de toplanan bir kongreye katılmış, bu sırada buradaki müze ve saraylar da gezmiştim. Napoli sarayının salonlarını dolaşırken bir duvarda XVIII. yüzyıl Osmanlı kıyafetinde iki Türk'ün yağlıboya tabloları ile karşılaştım. Bunlar altlarındaki yazılardan anlaşıldığına göre 1741 ve 1742 yıllarında Napoli'ye gelmiş olan iki müslüman elçidir. Bunlardan biri İstanbul'dan Osmanlı İmparatorluğundan diğeri ise Trablus'dan gönderilmiştir. Bu küçük araştırmamızda bu Osmanlı elçisi ile resminden ve bu resmi yapan ressamdan bahsetmek istiyoruz. Bahis konusu tablolar, Napoli'de Krallık sarayı (= Palazzo Reale) 'nin XII sayılı salonunda bulunmaktadır. Bunların altlarında ressam Giuseppe Bonito tarafından yapıldıkları bildirilerek, birinin 1742'de Napoli'ye kral Charles de Bourbon'un sarayına gelen Türk elçisini (Ambasciotori Turchi venuti a Napoli nel 1742 alla corte del re Carlo di Borbone), ötekinin ise yine 1742'de Napoli'de kral Charles de Bourbon'un sarayına gelen Trablus elçisini (Ambasciotori tripolini venuti a Napoli nel 1742 alla corte del re Carlo di Borbone) tasvir ettikleri yazılmıştır. Biz bu yazımızda hakkında hiçbir bilgi edinemediğimiz Trablus elçisini bir tarafa bırakarak yalnız Türk elçisi üzerinde duracağız.

M. F. Togay zikri geçen eserinde Akçura'yı şu cümlelerle tanıtır: "Yusuf Akçura yalnız Türkiye'nin değil, bütün Türk dünyasının malı olmuş bir varlıktır. Dahilde ve hariçhte Türklüğü hayatını her zaman tehlikeye koyarak zindan ve mahbeslerin her türlü ızdırap ve işkencelerini göz önüne alarak son nefesine kadar çalışmış fedakâr bir Türk müverrihi idi". Türk Tarih Kurumu'nun değerli üyelerinden rahmetli profesör Rahmeti Arat da Akçura'nın biyografisini yazmaya teşebbüs etmiş eşi rahmetli Selma Hanımdan Akçura'nın haberleşme ile ilgili mektuplarını ve bazı elyazmalarını emanet olarak almış, ancak eserini kaleme almaya ömrü vefa etmemiştir 1. Biyografiler, çok defa ferdlerin acı-tatlı hatıralarını subjektif olarak seren sevimli hikâye kitabı olmaktan ileri gitmezler. Nadir bazı biyografiler ise, ferdlerin hayatı ile birlikte mensup olduğu ulusun ülkülerinin ve mücadelelerinin tarihçesidir. Akçura'nın haltercümesi bu cinstendir.

Türk Tarih Kurumu Genel Kurulu'nun 1977 yılı olağan Genel Kurulu toplantısı 29 Nisan 1977 Cuma günü saat 10,15 de Kurum merkezinde yapıldı. Kurum üyeleri saat 9,30 da Atatürk'ün Anıt Kabrini ziyaret ederek saygı duruşunda bulundular ve bir çelenk koydular. Kurum merkezine dönen üyeler saat 10,15 de Genel Kurul toplantısına katıldılar. Yoklama sonunda 29 üyenin hazır bulunduğu anlaşıldığından Başkan Ord. Prof. Enver Ziya Karal'ın kısa açış konuşmasından sonra bu yıl sonsuzluğa göçen asil üyelerden Prof. Abdülkadir İnan ve Prof. Dr. Cengiz Orhonlu'nun anıları için saygı duruşunda bulunuldu. Rahatsızlığından dolayı toplantıya katılamayan Prof. Dr. Cemal Tukin'e Genel Kurulun sağlı k dileklerini bildiren bir telgraf çekilmesine karar verildi. Gündemin dördüncü maddesine geçildi. Evvelki yıl Kurum asil üyeliğine seçilen ve geçirdiği bir ameliyat dolayısiyle geçen yılki Genel Kurula katılamayan Ord. Prof. Dr. Besim Darkot'u Başkan Genel Kurul'a tanıttı . Prof. Darkot'un üyelik beratı Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı tarafından verildi. Prof. Darkot geleneğe uyarak "Son yüz yıl içinde Türkiye'de nüfus hareketleri" konulu bildirisini okudu.

Türk filolojisinin büyük üstadı, Batı bilim dünyasının seçkin siması, 1977 yılı arefesinde aramızdan ayrılarak, bengiliğe ulaştı. Türkoloji alanında bilgin nesiller yetiştiren bu saygı değer zat, pek çok bilim kurullarında olduğu gibi Türk Tarih Kurumu'nun da şeref üyesi idi. Onun için Belleten'de anma yazısı hazırlama görevi bana verildiği zaman bunu istekle kabullendim. Türkler arasında onun kürsüsünde ilk doktor diploması alan öğrenci olduğum, üstelik yurdumdan kopmuş, desteksiz durumda iken onun teşvik ve aracılığı ile yüksek tahsile devam imkânına kavuştuğum için şükran borcumu açıklama fırsatını elde etmiş bulunuyordum.

VIII. Türk Tarih Kongresi 11 - 15 Ekim 1976 tarihlerinde Ankara'da toplanmıştır. Kongreye 82'si yabancı olmak üzere 246 delege katılmıştır. Ankara dışından katılan delegelere yolluk ve oturma giderleri olarak 2500 er lira ödenmiştir. Beş seksiyon halinde çalışan kongreye 314 bildiri önerilmiş ise de, bunlardan gelmeyenler olmuş ve sonuç olarak kongreye 263 bildiri sunulmuştur. 1 Ekim 1976 Pazartesi günü saat 9'da kongre üyeleri Atatürk'ün Anıt - Kabrini ziyaret ederek saygı duruşunda bulunmuşlardır. Saat 10,30'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi büyük salonunda İstiklal Marşı ve Johannes Brahms'ın Akademik Tören üvertüründen sonra Cumhurbaşkanı Sayın Fahri Korutürk'ün bir konuşması ile kongre açılmıştır. Cumhurbaşkanından sonra Kurum ve Kongre Başkanı Ord. Prof. Enver Ziya Karal kongrelerimiz ve Kurum çalışmaları hakkında bir konuşma yapmış, daha sonra Genel Müdürümüz Uluğ İğdemir Kurum'un VII. Kongre'den bu yana beş yıllık çalışmalarını özetleyen raporunu okumuştur. Fakülte holünde açılan Kurum yayınları sergisinin gezilmesiyle öğleden önceki açılış töreni sona ermiştir.

Türk Tarih Kurumu'nun üyesi bulunduğu Uluslararası Tarih Bilimleri Komitesi büro toplantısını, Kurumun davetlisi olarak, 6-9 Eylül 1976 tarihleri arasında Ankara'da yaptı. Bu toplantının daveti 22-29 Ağustos 1975'de San Francisco'da toplanan XIV. Uluslararası Tarih Bilimleri Kongresi sırasında Kurumumuzun delegeleri tarafından yapılmıştı. Toplantıya Komite'nin 13 kişilik Yönetim Kurulu Üyeleri katıldı. Çalışmalara 6 Eylül 1976 günü saat onda Kurumumuzun Genel Kurul salonunda Türk Tarih Kurumu Başkanı Ord. Prof. Enver Ziya Karal'ın konuşmasiyle başlandı. Daha sonra Türk Tarih Kurumu Asbaşkanı Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal büro toplantısının hazırlıkları ve bu toplantının Türk Tarih Kurumu açısından önemi hakkında kısa bir konuşma yaptıktan sonra Komite Başkanı Prof. Dr. Karl Dietrich Erdmann Fransızca, İngilizce ve Almanca olarak yaptığı konuşmada Türk Tarih Kurumuna teşekkür ederek komitenin kısa tarihini, Genel Sekreter Prof. Dr. Michel François'nin çalışmalarını, Komitenin gelişmesi için neler yapılması gerektiğini anlattıktan sonra sözlerini Atatürk'ün "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir" vecizesini İngilizce ve Türkçe tekrarlayarak bitirdi. Komite daha sonra kapalı olarak büro toplantılarına başladı.

Türk Tarih Kurumu'nun 1976 yılı olağan Genel Kurul toplantısı 23 Nisan 1976 Cuma günü saat 10'da Kurum merkezinde yapıldı. Saat 9,30'da üyeler Atatürk'ün Anıt-Kabrini ziyaret ederek saygı duruşunda bulundular ve bir çelenk koydular. Kurum Başkanı Ord. Prof. Enver Ziya Karal Anıt-Kabirdeki deftere şunları yazdı : "Atatürk! Kurmuş olduğun Türk Tarih Kurumunun üyeleri bir defa daha senin ülküne ve ilkelerine bağlı kaldığımızı tekrarlamak için huzuruna geldik. Ülkün ve ilkelerin yaşayacaktır". Kurum merkezine dönen üyeler saat ı o'da Genel Kurul toplantısına katıldılar. Başkan Ord. Prof. Enver Ziya Karal çoğunluğun bulunduğunu söyleyerek kısa bir konuşma ile Genel Kurul toplantısını açtı. Bir ameliyat geçirmiş olması dolayısiyle bu toplantıya katılamıyacağını bildiren Ord. Prof. Besim Darkot'un yazısı okundu: Kendisine bir sağlı k dileği telgrafı çekilmesine karar verildi. Geçen yılki toplantıda şeref üyeliğine seçilmiş olan İsmail Hakkı Okday'dan gelen ve yaşlılığı, sağlık durumu nedeni ile üyelik beratını almak üzere yapılan çağrıya uyamıyacağını bildiren yazı okundu: Sağlık dileği telgrafı çekilmesine ve beratının münasip bir vasıta ile kendisine gönderilmesine karar verildi.

"Belleten" bu sayısiyle kırk yaşına basmış bulunuyor. Bir dergi için uzun bir yaş sayılamaz. Çünkü Batıda yüz yaşını aşmış birçok dergiler hâlâ yayın alanından çekilmiş değildir. Ama Türkiye'de bunu görememekteyiz. Memleketimizde hiç değişmeden, aksamadan kırk yıl yayın hayatını sürdürmüş dergi yok gibidir. Belleten'in kırkıncı yılına girmiş olması bu bakımdan önem taşımaktadır. Adını Atatürk'ün koyduğu Belletenimizin ilk sayısı 1 Ocak 1937 tarihini taşır. O tarihten bu yana gerek baskı, gerekse içerik yönünden Belleten her gün biraz daha gelişmiş, Batıdaki örneklerine yaklaşmak için her çareye baş vurulmuştur. Belleten bugün dünyanın her tarafında ağır başlılığı, bilimsel yönü ile tanınmakta, aranmakta, belli başlı kitaplıklardaki koleksiyonları sık sık baş vurulan yapıtlar arasında yer almaktadır. Dünya bilim âleminde memleketimizi şerefle temsil eden Belleten'in önümüzdeki yıllarda daha da gelişeceğine ve Atatürk'ün anısına layık bir dergi olarak görevini yapacağına inanıyoruz.

Bundan 4 sene önce, 23 Şubat 1972 de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Eski Çağ Tarihi Kürsüsü başkanı ve Türk Tarih Kurumu üyesi Prof. Dr. Halil Demircioğlu'nu yitirmiştik. Halil Demircioğlu'nun kişiliğini ve onun ülkemizde kurup yerleştirmeye çalıştığı Eski Çağ Tarihi Disiplinini bilmeyenlere bu yitiğin ne kadar büyük olduğunu anlatmak oldukça güçtür. Halil Demircioğlu gerek hayatının çeşitli dönemlerinde zamanın ve koşulların gerektirdiği uğraşıları, ve gerekse gerçek Batılı anlamda ve Atatürk'ün göstermiş olduğu yolda ilmini yaptığı Eski Çağ Tarihinde izlediği sıkı metod, gerçekçi bir tarih görüşü, evrensel tarih bilgisi, genel kültürü ve sonuç olarak çevresindeki insanlarla ve özellikle öğrencileriyle olan insancıl ilişkileriyle, kısacası, aile hayatını dahi kapsayan her şeyiyle örnek alınacak insanlardan biriydi. Onun için Halil Demircioğlu'nun özel ve bilimsel hayatının incelenmesinden öğrenilecek çok şeyler vardır.

Türk Tarih Kurumunun 1975 yılı olağan Genel Kurul toplantısı 25 Nisan 1975 Salı günü saat 10,15 de Kurum merkezinde yapıldı. Saat 9,30 da üyeler Atatürk'ün Anıtkabirini ziyaret ederek saygı duruşunda bulundular ve bir çelenk koydular. Daha sonra Kurum merkezine gelindi ve Genel Kurul toplantısına başlandı. Başkan Ord. Prof. Enver Ziya Karal çoğunluğun bulunduğunu söyleyerek kısa bir konuşma ile oturumu açtı ve 18 Ocak 1975 de kaybettiğimiz asli üyemiz Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel'in anısı için üyeleri bir dakika saygı duruşuna çağırdı. Genel Kurul'un bu toplantısına Kıbrıs'tan misafir olarak katılan Kıbrıs Türk Tarih Kurumu Başkaniyle iki Yönetim Kurulu üyesini Başkan Genel Kurul'a takdim etti. Daha sonra geçen Genel Kurul'da Kurum'un asil üyeliğine seçilen Prof. Dr. Mebrure Tosun, Prof. Dr. Neşet Çağatay, Prof. Dr. Coşkun Üçok, Ord. Prof. Reşat Kaynar ve Prof. Dr. Lütfi Güçer'le, muhabir üyeliklere seçilen Prof. Dr. Oktay Akşit, İbrahim Artuk, Necati Dolunay, İsmet Parmaksızoğlu ve Raci Temizer'e diplomaları verildi.