P. M. Melıoranskıy, 1900 yılında Arapça yazan bir dilcinin Türkçe hakkındakinevi şahsına münhasır eserini, beş yazmasını da göz önünde bulundurarakyayımladı.1 Bu eser hakkında bütün dilcilerce şimdiye kadar bilinmeyenpek çok şey böylelikle açığa çıkartıldı.

Türkiye'deki eski metin çalışmalarında Arapça-Farsça kökenli kelimelerin yazıçevriminde ünsüzler ve birkaç uzun ünlü (ā, i, ū, ō) işaretlenmekte, "kapalı e" sesleriise belirtilmemektedir. Bunlarda görülen farklı harf veya işaretler ise kelimenin klasikbiçimi üzerinden değerlendirilerek genellikle imla hatasına bağlanmaktadır. Oysa sesbilgisi tarihi üzerine sürdürülen çalışmaların daha kapsayıcı hâle gelebilmesi içinalıntı kelimelerin de eş zamanlı bakış açısıyla irdelenmesi gerekmektedir.Bu makalede, klasik biçime uymayan ve sesçil değer taşıyan işaretlerdenyola çıkılarak Nehcü'l-Ferādis'teki Arapça-Farsça alıntılarda "kapalı e" konusuaraştırıldı. İmla-fonoloji bağlantısı çerçevesinde yürütülen incelemede ilk ünlüsü"üstün+ye" ile yazılmış, kaynak veya aracı dilde ilk harfi esreli olmasına karşılıkNF'de "üstün"le harekelenmiş, ilk harfinde her "iki hareke"yi birlikte taşıyan ve ilkhecesi "üstün+ye+cezim" biçiminde işaretlenmiş kelimeler ele alındı.Tespit edilen yirmi sekiz kelimeden on beşinin "meçhul e" grubuna girdiği (bė̄-ġāyet, bė̄-ḫaber, bė̄-hūş, bė̄-meze, bė̄-namāz, bė̄-nihāyet; bė̄hūde, bė̄zār, dė̄v, dė̄vāne,mė̄ve, hė̄ç, pė̄şe, tė̄z; ė̄min), on üçünün /ė/ sesiyle okunacak biçimde yazıldığı (cėlve,dėhḳān, dėrem, ėfṭār, ėḥyā, fėrişte; Bėsṭāmi, ʿėyādet; ėḥrām, Ėḳlimā, ʿėlm; bėyʿet,vėyrān) görüldü. Ayrıca, konuya bir de art zamanlı bakış açısıyla yaklaşılarak Harezm Türkçesininbu değerli eserindeki sözü edilen kelimelerin günümüz Türk dili coğrafyasında neşekilde yaşadığı dikkatlere sunuldu.

Etkili bir öğretimde, önemli konulardan biri de "öğretilenlerde birlik"sağlanmasıdır. Öğretilenlerde birlik ise, her şeyden önce ortak adlandırma, kavramve terimlerle mümkündür.Hemen her alanda olduğu gibi Türkiye Türkçesinde de en önemli sorunlardanbiri; adlandırma, terim ve sınıflandırma farklılıkları konusudur. Bu çalışmada,"Türkiye Türkçesi Ses Bilgisi" konularından "ünsüzler" ile ilgili, bazı alan eserlerive ders kitaplarında kullanılan adlandırma, terimler ve yapılan sınıflandırmalarkonu edilmiştir. Ünsüzler konusunda, birçok kitapta, verilen bilgilerde birbirliktelik sağlandığı görülse de adlandırma, terimler ve sınıflandırmada epeycefarklılık bulunmaktadır. Bu farklılıklar da öğrenenler açısından öğrenme zorluğuoluşturmaktadır. Dil bilgisi öğretiminde öğrenmeyi kolaylaştırma ve öğrenmede birbirliktelik sağlama adına böyle bir çalışmanın bu alanda yapılacak çalışmalara katkısunacağı kanaatiyle böyle bir araştırma kaleme alındı.Ünsüz terimi, ünsüzlerin adlandırılma biçimleri, adlandırmalara göre yapılansınıflandırmalar, ünsüzlerle ilgili kullanılan terimler, ünsüz grupları ve ünsüz tablolarıesas alınarak kaynak eserler arasında karşılaştırmalar yapılarak birliktelik sağlanandurumlar ve ayrılık oluşturan durumlar tespit edilmiştir. Bu tespitler doğrultusundada çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır.Yaygın olarak kullanılan bazı dil bilgisi kitapları ile lisans düzeyinde hazırlanmışders kitaplarından 33'ü esas alınarak yapılan bu çalışmada, konu ile ilgili, kullanılanadlandırma, terimler ve yapılan sınıflandırmalar ele alınarak eserler arasındakibenzerlik ve farklılıklar dikkatlere sunulmaya çalışılmıştır.

Türkçe öğrenen yabancılar için metin üretiminde yazma, konuşmaya göre dahazorlayıcı bir beceri olarak görülmektedir. Öğrencilerin yazılı materyallerinin metindeğeri taşıması birtakım ölçütlere bağlıdır. Bu ölçütler; bağdaşıklık, tutarlılık,amaçlılık, kabul edilebilirlik, bilgisellik, durumsallık ve metinler arasılıktır. Sıralananölçütlerden bağdaşıklık ve tutarlılık metin düzeyine ilişkinken diğerleri okur temellidir.Bu bağlamda metinsellik ölçütleri de temelde bir metnin en temel işlevi olan iletişimegönderimde bulunmaktadır. Bir metnin iletişim işlevini yerine getirebilmesi için kendiiçinde bağdaşık ve tutarlı olması ön koşuldur. Öğrenciler tarafından oluşturulanyazılı metinlerin de taşıması gereken özelliklerin başında bu iki temel unsur yeralmaktadır. Her bağdaşık yapı, tutarlılık özelliği göstermediği için böyle yapılar,metin olarak nitelenemez. Tutarlılık, bir yapıya metin özelliği kazandıran ana ögeolarak açıklanabilir. Türkçe öğrenen yabancılarca üretilen yazılı metinlerin tutarlılıközelliklerinin bilinmesi, öğrencilerin, bir iletişim birimi olarak yazılı metin üretmebeceri düzeyinin saptanmasını sağlamak, düzey bakımından geride olan öğrencileregerekli desteği vermek bakımından önemlidir. Öğrenci kompozisyonlarınındeğerlendirilmesi noktasında nasıl bir yol izlenmesi gerektiği ya da öğrencileringelişim düzeylerinin ne olduğu konusundaki sorunların ortaya konulmasına ilişkin birçalışmaya rastlanmamıştır. Bu bağlamdan hareketle çalışmanın amacı, öğrencilerinkompozisyonlarında bir yapının metin olarak nitelenmesini sağlayan ölçütlerinbaşında gelen tutarlılığa ne ölçüde dikkat ettiğini belirlemektir. Araştırmanın çalışmagrubunu Leh öğrenciler oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında nitel araştırmanınimkânlarından yararlanılmış ve doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Toplananveriler, içerik analizine göre çözümlenmiştir, öğrencilerin ürettikleri metinlerdenhareketle tutarlılık konusunda yapılması gerekenler bağlamında birtakım önerilerdebulunulmuştur.

Kültür mirasımızın ilk elden kaynaklarından olan yazma eserlerin büyük kısmıyazarı belli olan, bir kısmı ise yazarı belli olmasa da telif veya başka kaynaklardanderlenerek yazıldığı anlaşılan eserlerdir. Yazma eserlerin önemli bir bölümü de sözlüedebiyattan gelen ve günün birinde yazıya geçirilmiş ve farklı zamanlarda kopyaedilerek çoğaltılmış eserlerdir. Sözlü geleneğe dayanan yazmalar kimi bir yazaraait olan kimi anonim özellik taşıyan eserlerdir. Telif yazma eserler ile sözlü kültüredayanan yazmaların farklı yönleri ve karakteristik özellikleri olacağını düşünmekyanlış olmasa gerek. İşte tam bu noktada söz konusu yazılı ve sözlü kültüre aityazmaların okunması ve metinlerinin tespitinde aynı yöntemlerle hareket edilmesibir sorun teşkil eder mi, şeklinde bir soru akla gelmektedir. Yani bilimsel metinokumalarında telif eserler için kullanılan edisyon kritik yönteminin sözlü geleneğedayanan yazmalar için de uygulanması uygun ve yeterli bir yöntem midir? İşte bumakalede edisyon kritik yönteminin bu konuda ne derece uygun ve yeterli olduğu /olabileceği tartışılmaktadır.

Türkçe bir şehir ismi olan İstanbul'un kökeni hakkında neredeyse yüz yıldırdevam eden tartışma bilim adamlarını, kelimenin kaynağını εἰς τὴν πόλιν vb. biçiminegötürenler ve kelimeyi doğrudan Yunanca Κωνσταντινούπολις ~ Κωνσταντινόπολιςbiçimine götürmeye çalışanlar olarak ikiye bölmüştür. Konuyu araştıranlarınzayıf Türkoloji bilgisi, önceki kayıtlara yönelik hatalı yaklaşımları ve Orta ÇağYunancasının fonetiğine dair oldukça kısıtlı fikirleri sebebiyle her iki grubun dafaraziyeleri atıl ve verimsiz kalmıştır. Buradaki konuyla ilgili üç tür kanıtın birazdaha itinalı incelenmesi, günümüze değin söylenenlerden daha dikkat çekici bir resmiortaya koymuştur.

Rusya Federasyonu Altay Cumhuriyeti'nde bulunan Köktürk harfli AltayYazıtları'nın keşfi ve incelenmesi son dönemlerde artmıştır. Son bulunan yazıtlardanbiri Yabogan (A 84) Yazıtı'dır. Daha önce farklı bilim adamlarınca ön okumasıyapılan Yabogan (A 84) Yazıtı'yla ilgili yeni yayınların yapılması gerekmektedir.Bu makalede söz konusu yazıt üzerinde yeni okuma ve anlamlandırma denemesiyapılmıştır. Çalışma sonunda söz konusu yazıtın diğer Köktürk harfli yazıtlardanfarklı yönleri olduğu tespit edilmiştir. Örneğin, Yabogan Yazıtı'nın ilk satırıKırgızistan'daki Çiyin-Taş Yazıtı ile aynıdır. Üçüncü satırdaki 'ak at altun ederlig'ibaresi Moğolistan'daki Gurvan Mandal Yazıtı'nda da geçmektedir. Bu bilgilerdenhareketle Yabogan Yazıtı'nda bir kişinin vefat ettiğini yansıtan ve sahip olduğu atlarıtasvir eden kalıplaşmış iki formülün olduğu ileri sürülmüştür.

Kırgızistan'ın Talas bölgesinde bulunan Türk runik yazılı anıtlar 19. yüzyılınsonundan itibaren Türkoloji dünyasında biliniyor olmasına rağmen, onların birçoğuhâlâ ikna edici ve güvenilir okuma önerilerine sahip değildir. Bu durum kısmen yazıtmetinlerinin kısa olması gibi nesnel sebeplere bağlı iken çoğunlukla onların sağlamkopyalarının çıkarılmamış olması ve işaretlerinin yanlış teşhisi gibi öznel sebeplerdenkaynaklanmaktadır. Bu makalede Talas yazıtlarının en hacimlisi olan 2 numaralı yazıtkonu edilmektedir. Burada yazıtın işaret kadrosunu mümkün olabildiğince doğruteşhis etme amaçlanmaktadır. Yazar ayrıca ilgili önceki yayınlarda yanlış teşhis edilenişaretlerin gerçek fonetik karşılıkları üzerinde duracak ve yazıtların ilgili kısımlarıgüvenilir bir şekilde onarmaya çalışılacaktır.

Belaruslu öğrencilere Türkçe öğretimi sırasında karşılaşılan sorunlara değinilen vebu sorunlar karşısında neler yapılabileceği hususunda çözüm önerilerinde bulunulanbu çalışmada yer alan bilgilere, katılarak gözlem metoduyla sınıf içi uygulamalararacılığıyla ulaşılmıştır. Sınıf içi uygulamalara kırk altısı kız, sekizi erkek olmak üzereelli dört öğrenci katılmıştır. Bu öğrencilerin yaş aralığı ise on sekiz ile yirmi iki yaşarasındadır. Belarus'ta Türkçe öğretiminde bulunacak akademisyenlere sorunlar veçözüm önerileri içeren bu çalışmayla Türkçe öğretiminde daha hızlı yol alınacağıöngörülmektedir.