497 sonuç bulundu
Yayınlayan Kurumlar
- Türk Dil Kurumu 497
Yazarlar
- Nail Tan 22
- Mehmet Ölmez 12
- Sadettin Özçelik 10
- Ahmet Karaman 6
- Cüneyt Akın 6
Anahtar Kelimeler
- Turkish 15
- Türkçe 15
- Azerbaycan edebiyatı 10
- vocabulary 10
- edebiyat 9
- Eski Türkçe 9
- Eski Uygurca 9
- Kazakh 9
- literature 9
- söz varlığı 9
ESKİ UYGURCADA TİBET BUDİZMİ
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 61-89
Özet
Budizm başta olmak üzere Manihaizm ve Hristiyanlık gibi dinleri benimsemiş olanUygurlar bu dinlere ait metinleri tercüme etmişlerdir. Theravāda ve Mahāyāna'dansonra Uygurlar arasında inanır bulmuş olan Tibet Budizmi yazılı kaynaklarbakımından Eski Uygurca araştırmalarında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanınamacı Eski Uygurca ile kaleme alınmış Tibet Budizmine ait eserlerin incelenmesi ve bueserler hakkında yapılan çalışmalara ilişkin bilgi verilmesidir. Bu yazı üç bölümdenoluşmaktadır. Giriş bölümünde Tibet Budizmi hakkında genel bir bilgi sunulmuştur.Metinler bölümünde Eski Uygurca ile kaleme alınmış Tibet Budizmine ait metinler veonlar üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Sonuç bölümü genel birdeğerlendirmeyi içermektedir.
TORGUT HAKANLARI ILE BEYLERININ KULLANMIŞ OLDUKLARI BIR MÜHÜR HAKKINDA
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 145-149
Özet
Bu makale 17-18. yüzyılında Torgut hakanları ve beylerinin Çarlık Rusya'sıylailişkilerinde, yazışmalarında kullandıkları Tod yazıyla (Clear script) yazılmış olanbir metnin üzerine basılan mühür hakkındadır. Bunun yanında bu mührün içindeki "精进修行" şekilde yazılan damga hakkında ve mührün yazısına, anlamına ve hangidöneme ait olduğuna dair yorum yapılmaya çalışılmıştır.
TÜRKÇE DEYİMLERİ RUSÇAYA ÇEVİRME PROBLEMLERİ VE STRATEJİLERİ
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 201-2016
Özet
Dil, insanların anlaşmalarını sağlayan en önemli araçtır. Bir toplumun kültürelyapısı, dünya görüşü, inançları, savaşları, örf ve âdetleri ve bu gibi özellikleri dileyansıyan unsurlardır. İnsanlar arasında iletişim sistemi olan dilin, tam ve mecazanlamları vardır. Tam anlam kelimelerin veya cümlelerin doğrudan, direkt anlamlarınaişaret ettiği hâlde, mecaz anlam hayalî betimleme, tasvir için kullanılmaktadır. Butür anlamlar metafor, benzetme, atasözü ve deyimler gibi kavramlarla karakterizeolunur. Deyimler dilin en önemli kısımlarıdır. Dilde en sık kullanılan söz öbeklerindenolan deyimler, kültürler arası iletişimde önemli rol oynarlar. Öğrenilme ve araştırılmabakımından her zaman dilbiliminin dikkatini çeken deyimlerle ilgili pek çok çalışmayapılmış, özellikle de dilciler, deyimleri anlam ve söz dizimi bakımından tanımlamayave açıklamaya çalışmışlardır. Bu çalışmada ise, Türkçe deyimlerin Rusçayaçevrilme stratejileri ve problemleri sunulmuştur. Bu yazı Türkçe ve Rusça üzerineörneklenmiştir. Rusça ve Türk devletlerinde tarih, kültür, coğrafi ortam, masal,gelenek, din ve düşünme tarzları arasında büyük farklar olduğu için Türkçe ve Rusçakonuşan halkların aynı olay için çeşitli düşünceleri var. Türkçe ve Rusçadaki kültürelayrıcalıklar çeviride büyük zorlukların ortaya çıkmasına neden olur. Bu makale ikiamaçla yazılmıştır. Birincisi, Türkçe-Rusça deyimlerin çevrilebilirlik boyutunu,problemlerini göstermektir. İkincisi, deyimlerin tercüme edilmesinde çevirmestratejilerini araştırmaktır. Bu çalışma çevirmenlerin tercüme esnasında karşılaştığıçeşitli zorluklara uygun stratejileri derinlemesine araştırmayı amaçlamıştır.
ANKARA PAPERS IN TURKISH AND TURKIC LINGUISTICS
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 225-227
Özet
Ankara Papers in Turkish and Turkic Linguistics, 18-21 Eylül 2012'de, ODTÜ'nün ev sahipliğinde gerçekleştirilen, 16. Uluslararası Türk Dil Bilim Kurultayı'nda sunulan 57 bildirinin gözden geçirilerek basılmış hâlidir. Kitap, Lars JOHENSON tarafından yönetilen Turcologica serisinin 103. cildi olarak basılmıştır. İçindekiler bölümünden sonra kitabı yayıma hazırlayanların, çalışma hakkında kısaca bilgi verdikleri ve teşekkürlerini sundukları İngilizce bir not bulunmaktadır. Bu notta; Uluslararası Türk Dil Bilim Kurultayı (ICTL) hakkında da kısa bilgi verilmekte ve ICTL'nin, Türkçe ve Türk dilleri üzerinde çalışan dil bilimcileri ve Türkologları bir araya getiren tek toplantı olduğu; bu durumun, betimleyici çalışmalardan açıklayıcı modellere kadar çeşitli ilgi alanları olan katılımcılara tartışma ortamı sağladığı belirtilmektedir. Ayrıca 57 bildirinin tamamının çift-kör hakem değerlendirmesinden geçtiği ve tüm yönleriyle kontrol edildiği kayda geçirilmektedir. Burada verilen bilgilere göre, bildiriler çeşitli teorik dil bilimsel duruşların yanı sıra, küçük ve büyük derlemlere, (çeviri yazı ile) çocuklardan, yetişkinlerden ve dil öğrenenlerden toplanan üretim verilerine ve konuşma verilerinin ses analizlerine dayalı deneysel araştırmaların bulgularına da yer vermektedir.
ENDANGERED LANGUAGES OF THE CAUCASUS AND BEYOND
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 229-232
Özet
UNESCO tarafından belirlenen dokuz ölçüte göre, dünyada konuşulan dillerin %43'ü tehlike altındaki diller sınıfına girmektedir. Dili konuşanların net sayısı, kuşaklar arası dil aktarımı, dil kullanım alanındaki değişimler ve dilin medyada kullanımı gibi ölçütlere göre "açıkça", "ciddi biçimde" ve "kritik seviyede" tehlike altında olarak tanımlanan bu dillerden 230'u 1950'den beri konuşuru olmadığından "ölü dil" sınıfına girmiştir
SADETTIN ÖZÇELİK, DEDE KORKUT I. CILT (DRESDEN NÜSHASI- GIRIŞ, NOTLAR 931 S.), II. CILT (DRESDEN NÜSHASI- METIN, DIZIN 996 S.), TÜRK DIL KURUMU YAYINLARI, 2016, ANKARA.
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2017, Cilt 65, Sayı 1 · Sayfa: 217-224Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2017, Sayı 44 · Sayfa: 19-34
Özet
Teleütlerin çoğunluğu Kamlık (Şamanizm) inancına mensuptur ve inanışlarına göre insan ruhu yedi özelliğe sahiptir: Kut, yula, tın, üzüt, süne, sür ve yel-salkın. "Kut", iki şekilde anlaşılır: İnsanın varlığının başladığı döllenmiş yumurta (embriyo) ve insanın var oluşunu destekleyen güçtür. Teleütlerde çocuğun doğumunu 'kut'un gelişi, çocuk olmamasını da 'kut'un olmaması şeklinde açıklanmaktadır. "Tın", insan, sığır, yabani hayvan, kuşlar, sürüngenler, ot ve ormana has olan ruhsal bir varlıktır. İnsanla ilgili "tın" farklı şekillerde anlaşılır. Ölüm sırasında "tın" insandan çıkmaktadır. İnsan öldükten sonra insanın kötü işleri için "tın" ıstıraba dönüşür. "Sür", bir nesnenin suretidir. Şaman tefi üzerindeki resim, portre ve fotoğrafı Teleütler "sür" diye adlandırırlar. İnsanın ve sığırın böyle sureti vardır. Sığırın 'sür'ü ölüm esnasında ayrılır ve ahirete yerleşir. "Üzüt", sadece bir kişiye özgü olan ölüm sonrası var oluştur. Kişinin ölümünden sonra ölenin 'üzüt'ü mezarlıkta kırk güne kadar yaşar. Bazen eve gelir ve varlığını evdekilere hissettirir. "Süne", insanın ruhudur ve ölüm esnasında bedenden ayrılır, gömülene kadar ölen kişinin evinde kalır. 'Süne'nin varlığı sayesinde ceset, kendi etrafında olup bitenleri duymaya ve anlamaya devam eder. Bunun temelinde akrabalarının üzüntüleri ve ölen kişi için söyleyecekleri iyi şeyleri öğrenmek vardır. İyi insan, hava gibi varlık olan 'yel-salkın'a dönüşür ve ahiretteki Kündüs-Kan'ın dünyasında yaşar. İyi insanların ahiretteki yaşamları bu dünyada yaşayan insanların yaşamına benzemektedir. Bu onların cennetidir. Teleütlerin dinî şuurları ölmüş kan bağı akrabalarının şamanlar ve kadın şamanların adlarıyla yakından ilişkili içinde olup her boy kendi kan bağı atalarını sayar
Nâbî’nin “Hayriyye”sinde Aile
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2017, Sayı 44 · Sayfa: 57-82
Özet
Urfalı Yûsuf Nâbî, hikemî tarzın öncüsü olan 17. yüzyıl Osmanlı sahası divan şairidir. Nâbî, hamisi Mustafa Paşa'nın ölümünden sonra henüz bilinmeyen sebeplerle İstanbul'dan uzaklaşıp Halep'e yerleşmiş, burada yaşadığı dönemlerde sekiz yaşındaki oğlu Ebu'l-Hayr için divan edebiyatının önde gelen pend-name örneklerinden biri olan "Hayri-name" -ya da halk arasında bilinen ismiyle "Hayriye"- adlı eserini kaleme almıştır. Söz konusu eser, sekiz yaşındaki bir çocuğun anlayabileceği üsluptan ve içerikten oldukça uzak, sosyal ve siyasal eleştiriler barındıran bir kitaptır. Mesnevide oğluna, hayatta karşılaşacağı hemen her konuda öğütler veren Nâbî, aile konusunda da tavsiyelerde bulunmuş; evlilik, eş seçimi, aile hayatı, cariye ve çocuk sahibi olmak gibi meselelere oldukça geniş bir yer ayırmıştır. Makalemizde Nâbî'nin aile ile ilgili fikirlerini tespit ve tahlil etmeyi amaçladık. Ulaşacağımız sonuçların 17. Yüzyıl Osmanlısında Müslüman aile yapısını tespit etmede küçük de olsa bir katkı sağlayacağı kanaatindeyiz. Makale boyunca "Hayriye" adlı mesnevinin fikir yönünü inceleyip estetik boyutlarına değinmekten olabildiğince kaçınacağız. Nâbî'nin aile konusunda ne düşündüğünü tespit etmek için metinden ilgili beyitleri fişleyip gruplandıracak, her gruptaki beyti tek tek inceleyip genel bir sonuca ulaşmaya çalışacağız. Çalışmamız boyunca daima iki soruyu göz önünde bulunduracağız: Nâbî bu konuda "ne" düşünüyor? Nâbî bu konuda "neden" böyle düşünüyor? Makalemizde Nâbî'nin fikirleri temel olarak üç başlık altında incelenecektir: 1) Evlilik, 2) Neslin Devamı, 3) Aile Fertleri.
Bahtiyar Vahabzade’nin 1980’li Yıllarda Yazdığı Edebî Tenkitler
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2017, Sayı 44 · Sayfa: 95-106
Özet
Bahtiyar Vahabzade Azerbaycan'da millî uyanışın ve bağımsızlık fikrinin güçlenmeye başladığı 1980'li yıllarda çeşitli gazete ve dergilerde edebî tenkitlerde bulunmuştur. Kaleme aldığı bu yazılarla Azerbaycan edebiyatında millî uyanışa rehberlik etmiştir. Vahabzade, edebiyatçının mutlaka sosyal sorumluluk sahibi olması gerektiğini belirtmiş, yazdıklarıyla toplumun sorunlarına ayna tutarak bunların çözümüne katkıda bulunması gerektiğini ifade etmiştir. Vahabzade gelenek ve yenilik konusuna da temas etmiş, gelenekten faydalanmanın yanında yeniliğin önemine de değinmiştir. Ona göre bir edebiyatçının kendini tekrardan kurtarması ve günümüz okuyucusu ile buluşabilmesi yenilik arayışları ile mümkündür. Vahabzade, fikir ve ideoloji için şekilden feragatte bulunmaya karşıdır. Bununla birlikte edebiyatın sadece şekil ve estetik üzerine kurulmasını, fikrin önemsenmemesini de tenkit etmiştir. Vahabzade bütün yazı hayatı boyunca üzerinde hassaslıkla durduğu ana dil konusuna bu dönemde de değinmiş, Azerbaycan Türkçesinin doğru ve etkili kullanılması gerektiğini ifade etmiştir. Vahabzade edebî eserlerde, matbuatta, radyo ve televizyon yayınlarında doğal dilden uzak, yapmacık bir dilin kullanılmasına karşıdır. Ona göre edebî dil halkın konuştuğu Azerbaycan Türkçesi olmalıdır.
“Azer” Poeması ve “Azer”in Perspektifinden Hüseyin Cavid
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2017, Sayı 44 · Sayfa: 95-106
Özet
Azerbaycan edebiyatında "millî-ictimaî" devir olarak adlandırılan XX. yüzyılın ilk çeyreğinde, gerek ferdî, gerek sosyal, gerekse siyasi ve tarihî çalışmaları ile romantik söylemin en yetkin örneklerini vermiş isimlerden birisi de Hüseyin Cavid'dir. Hüseyin Cavid'in, Sovyet yıllarında uzun süreli bir çalışmanın ürünü olarak kaleme aldığı "Azer" poeması, hem şekil, hem de muhteva açılarından, diğer çalışmalarından farklılık arz eder. Cavid'in 1920'lerde başlayarak, 1937'ye kadar, uzun bir süre üzerinde çalıştığı eser, Azerbaycan edebiyatında modern-manzum bir destan örneği olarak kabul edilmektedir. Eserde şekil açısından dikkatleri çeken ilk husus, poemanın, çoğu müstakil bölümler halinde düşünülmüş olmakla birlikte, bir bütünün parçaları olarak sıralanmış küçük hikâyelerden teşekkül ettirilmiş olmasıdır. Şair böylelikle aruz ve hece vezinlerini, bunların farklı kalıplarını karışık olarak kullanabilme imkânı bulmuştur. Bu yöntem diğer taraftan şaire vurguyu alt başlıklar hâlinde öne çıkarma ve hayata dair farklı konulardaki görüşlerini dile getirebilme imkânı tanımıştır. "Garba Seyahat", "Yurdsuz Çocuklar", "Mescidde", "Yaşamak ve Yaşatmak" gibi ara başlık ve bölümler halinde pek çok konunun güncellendiği eserde, hemen bütün boyutları ile Cavid'in hayat felsefesini bulmak mümkündür.