Peyami Safa'nın hemen bütün eserleri ve özellikle, en güçlü tarafını temsil eden romanları ve fıkraları, engin bir bilginin ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece, getirdiği yeni görüşlerle, duyuş ve düşünüşlerle bizi, kaynağını Türk milli kültürünün oluşturduğu esaslı sentezlere götürmektedir. Ona göre, her bilim adamı iyiyi, güzeli, doğruyu, gerçeği, hakkı ve hakikati bulabilmek ve objektif, tarafsız olabilmek için "kelimelerle düşünmeli" ve bu maksatla da edebiyatla devamlı temas halinde olmalıdır. Bu çalışma romancı kimliğiyle bütünleşen bir şekilde Peyami Safa'nın düşünce dünyasını incelemeyi amaçlamaktadır.

Dil hayatında özellikle de edebî dil yaşamında temizlenme ve zenginleşme kavramları önemli bir rol oynamaktadır. Bazen biri diğerine karşı koyulan bu kavramlar, orantılı kullanılmayı ve temizlenmedenkleştirmeyi gerektiriyor. Bu bakımdan Peyami Safa'nın dil üzerine söylediği fikirler ve gözlemler, çağdaş Türk dünyası dil politikasında çok büyük ehemmiyet taşımaktadır. Biz aşağıdaki problemler üzerine sırasıyla Peyami Safa'nın edebî dil ilkelerini araştırmasını önemli buluyoruz:

- Halk edebiyatından edebi dile alınan kelimeler;

- Yazılı abidelerden alınan kelimeler;

- Yeni üretilen kelimeler;

- Uyduruk kelimelerin kullanılmasının zararları;

- Aşırı temizleme cehtleri;

- Üslup şeffaflığı ve aydınlığı;

- Dilin kendi imkânlarıyla zenginleşmesi;

- Alıntı kelimelerin asgari kullanımı.

Peyami Safa, romanlarında Türk toplumunun radikal dönüşümler yaşadığı zamanlara yer vermekle Türk insanının sosyo-kültürel yapısına ayna tutmuş olur.

Savaş, toplum yaşamında radikal dönüşümler yaratan olgulardan birisidir ve insanları üç sınıfa ayırır: Savaş bittiğinde her şeyin güzel olacağına inananlar ki onlar geri dönmezler; geride kalıp kendini kurtaranlar ki onlar işbirlikçilerdir; geriye dönüp hayal kırıklığı yaşayanlar ki onlar döndüğüne pişman olanlardır. Bir Çanakkale gazisinin İstanbul'a dönüşüyle beraber yaşadığı olayları içeren Mahşer romanı, savaştan dönenlerin toplumla yüzleşmesini anlatır. Askeri güçler tarafından şüpheli görüldüğü için ilk bozgunu yaşayan başkişi Nihat, Galata-Nişantaşı-Beyoğlu etrafında konuşlanmış yolsuzluk, suistimal ve ahlâki çözülüşe tanık oldukça cephede canını verenlerin kimin için öldüğünü sorgulamaya başlar. Olaylarla birlikte hayal kırıklığı da artan başkişinin yaşadığı intihar girişimi bu yüzleşmenin acı sonuçlarını göstermesi bakımından önemlidir. Başkişinin içinde bulunduğu bunalım ve kaos hali tek kelimeyle anlatılabilir: Mahşer!

Peyami Safa, başkişi Nihat aracılığıyla Kurtuluş Savaşı'nı da verecek olan bir neslin içsel karmaşasını/hayal kırıklıklarını gözler önüne serer. Romanın bu bağlamda çözümlenmesi savaşın yarattığı toplumsal çözülüşün ve yozlaşmanın boyutlarını yansıtmaya yardım edecektir.