"Huá-yí-yì-yǔ" (華夷譯語), Míng (明) Hanedanı'nın (1368~1644) başlagıcından beri telif edilegelen Çince ve komşu dilleri arasındaki türlü lügatçelerin (ve tümce örneklerinin) genel bir adıdır. 2. ve 3. gruplardaki lügatçelerde Uygurca malzeme bulunmaktadır. 2. gruptaki lügatçelerin Çin harfli ve Uygur harfli olan nüshalar olmasına karşın 3. grupdaki lügatçeler ise sadece Çin harfli olan nüshalardır. 2. gruptaki lügatçelerde Uygurca sözcükler Uygur yazısı ile de yazıldığı için nispeten kolay tespit edilebilir ve okunabilir. 3. gruptaki lügatçelerde bulunan Uygurca malzemeyi işlemek için hem eski Uygurcadan hem de Çin yazısından anlamak gerekiyor.3. gruptaki lügatçelerde 15. yüzyıl Uygurcasının 820'den fazla sözcüğü bulunmaktadır. Böylece sadece Çin yazısıyla kaydedilmiş en zengin Türkçe malzeme konumundadır. Bu Uygurca malzemeyi işleyen sadece Masahiro Shōgaito ve YongSŏng Li'dir. Çok ayrıntılı bir çalışma yapmasına karşın Masahiro Shōgaito bazı sözcükleri ya yanlış okumuş ya da okuyamamıştır. Çin yazısında birbirine benzeyen harfler çok olduğu için elle istinsah edilirken yanlış aktarılan harfler az değildir, hatta Çince sözcüklerde bile böyledir. Buna göre, bir an önce mevcut olan 3. gruptaki bütün nüshaları ve kopyalarını bir araya getirerek herkesin kullanabileceği bir kitap halinde yayımlamak ve bütün nüshalara bakarak Uygurca sözcükleri doğru okumak gerekiyor

Hayvancılık geleneği asırlar boyu Kırgızlarda önemli bir yer tutmaktadır. Hayvancılık Kırgızlar için hem bir geçim kaynağı hem de kültürün bir parçası olmuştur. Kırgızistan'da hayvancılık geleneğinin devam ettirilmesiyle birlikte misafir ağırlama geleneğinde genellikle büyük veya küçük baş hayvan kesilmesi önemli yer tutmaktadır.Bu makalede, Kırgız Türkçesindeki koyun kemik isimleri, misafir ağırlama sırasındaki dağıtımı ve kemik isimleri etimolojik yönden incelenecektir. Bununla birlikte Kırgız Türkçesinin Batken şivesi, öbür Türk dilleriyle karşılaştırılacaktır

Sanskritçesi "Saddharmapuṇḍarīka-sūtra" olan Kuanşi im Pusar, Budist Uygur çeviri edebiyatına ait önemli bir eserin Çince aslına dayandırılarak yapılmış bir tercümesidir. Bu eserin tekrar ele alınmasının en önemli sebeplerinden biri Çince ile karşılaştırılarak farklılıkların ortaya konması, Uygurca metnin daha doğru anlaşılmasının sağlanmasıdır. Bu yazıda amaçlanan ise açıklamaya muhtaç kelime veya kelime grupları üzerinde ayrıntılı bir şekilde durmaktır. Amaç doğrultusunda kullandığımız yöntem, Çince metin ve açıklamalar üzerine daha fazla araştırma yapma gereğini de beraberinde getirmiştir. Bu sebeple metnin kimi batı dillerine ait çevirileri de taranmış ve aktarılma süreci içerisinde yol gösterici olmuştur

Uygur Manihaizmine ait daha evvel çeşitli araştırmacılarca yayımlanmış beş ayrı metin grubu burada bir kez de Moriyasu tarafından gözden geçirilmiş olarak yeniden yayımlanmaktadır. Kitapta öncelikle ele alınan metinlerden bir kısmının faksimilesi verilir, örneğin ilk metin Bögü Kağan'ın Mani rahipleriyle konuşmasını ele alır (Berlin'de bulunan U 73, U 72 metinleri ve başka metinler). Sonra sırasıyla beş farklı konuya ait metin ele alınır. Her metnin öncelikle ilk yayımları zikredilir. Daha sonra transkripsiyonlu metin ve Japonca çevirilerine yer verilir. Bunu notlar kısmı izler. Sonda da konuyla ilgili yayınlara yer verilen zengin bir kaynakça yer alır.

Dildeki alıntı sözcükler o dili kullanan milletin geçmişte iletişimde bulunduğu toplulukları gösterir. Bu bakımdan incelendiğinde Kıpçak sözlüklerindeki Moğolca alıntılar da Türk-Moğol ilişkisini yansıtması bakımından önem arz etmektedir. Türkçedeki Moğolca unsurlar zaman zaman incelenmiş olmasına rağmen Kıpçak sözlüklerindeki Moğolca alıntılar konusuna bir bütün olarak değinilmemiştir. Bu yazıda söz konusu eserlerdeki Moğolca olduğu düşünülen sözcükler üzerinde durulacaktır

Tanıtmakta olduğum çalışma Dilara İsrapil'in Çin Merkezi Milliyetler Üniversitesinde doktora tezi olarak hazırlamış olduğu çalışmasının kitaba dö- nüştürülmüş şeklidir. Eser adını Türkçeye "Turfan'da Bulunan Eski Uygurca Budist Metinler Üzerine Araştırmalar" şeklinde çevirebiliriz. Kitap Pekin Milliyetler Yayın Evi tarafından 2014 yılında neşredilmiştir.

Türkiye Türkçesi ağızlarının dil bilgisinin hazırlanıp sınıflandırmasının yapılabilmesi için karşılaştırmalı çalışmalar önem taşımaktadır. Türkiye Türkçesi ağızlarının bir kolunu da Kıbrıs Türk ağızları oluşturmaktadır. Mersin (İçel) ağızları ile Kıbrıs Türk ağızları arasında, söz varlığı ortaklıkları yanında, sesle ilgili özelliklerde denklikler ve biçim bilimsel koşutluklar da bulunmaktadır. Bu çalışmada Mersin (İçel) ve Kıbrıs Türk ağızlarında geniş zaman çekimi karşılaştırılmış, bu bakımdan iki ağız arasındaki benzerlikler ve farklılıklar üzerinde durulmuştur. Yeri geldikçe Türkçenin eski ve yaşayan Türk lehçelerindeki benzer biçimlerle de bağlantısı kurulmaya çalışılmıştır. Çalışmamız, Mersin (İçel) ağızlarından derlediğimiz, Kıbrıs Türk ağızlarından ise derleme, soruşturma ve yazılı kaynaklardan tarama yolu ile elde ettiğimiz veri tabanına dayanmaktadır. Bu ağızların geniş zaman çekimi açısından en belirleyici özelliği, II. tekil kişide adıl kaynaklı (I. tip) kişi ekinin yerini iyelik kaynaklı (II. tip) kişi ekinin alması ve olumsuz eylemlerin geniş zamanlı II. tekil kişi çekiminde geniş zaman ekinin eriyip yok olmasıdır: biliŋ, bilmeŋ "bilirsin, bilmezsin". Her iki ağızda da, adıl kaynaklı kişi eki kullanıldığında, ekin son sesi damaksıllaşır (-sIn ˃sIŋ): bilirsiŋ, bilmessiŋ, yalançısıŋ. Bu kullanım daha çok ek eylemin geniş zamanlı çekiminde görülmektedir. Zaman zaman da iyelik kaynaklı kişi eki ile adıl kaynaklıların ikili kullanımına rastlanmaktadır. II. çoğul kişi eki de hep art damak n'si ile kullanılmaktadır: bilirsiŋiz, bilmessiŋiz.Mersin ve Kıbrıs Türk ağızlarında, geniş zamanın I. kişi ile çekimlerinde birbirinden ayrılan noktalar da bulunmaktadır. Geniş zamanın I. tekil kişi çekimi Kıbrıs Türk ağızlarında ölçünlü dilden farksızken, Mersin ağızlarında I. tekil kişi ekinin {-In} yanında {-Iŋ} ve {-Im} biçimleri de görülür. Kıbrıs Türk ağızlarında, geniş zaman çekiminde yaygın kullanılan I. çoğul kişi eki {-IK}iken, Mersin ağızlarında bu biçim belirli yörelerde geçmektedir. Kıbrıs Türk ağızlarında soru ekinden tasarruf edilmekle birlikte, soru ekinin kullanıldığı durumlar da vardır. Geniş zamanın sorulu çekiminde de II. tekil kişi eki iyelik kaynaklıdır: bilme miŋ? "bilmez misin"

Ağız araştırmaları; ölçünlü dilde var olmayan sözcüklerin tespiti, unutulmaya yüz tutmuş eski Türkçe sözcüklerin yeniden canlandırılması, ağız özelliklerinin derlendiği çevrenin tarihî ve etnik yapısı hakkında fikir yürütülebilmesi açısından önemli bir yere sahiptir. Bu makalede; Divanü Lügati't-Türk 'te yer alan, Çanakkale ili Çan ilçesinde aynı biçimde veya türevleriyle tespit edilen sözcükler, Derleme Sözlüğü'ndeki anlamlarıyla birlikte incelenmiştir. Çalışma, Derleme Sözlüğü'ne katkı sağlama amacının yanında derlenen sözcüklerin tarihî metinlerden tanıklanması ve değişim sürecinin açıklanmasına da hizmet etmektedir. Çan ağzından derlenen sözcükler; Türk dilinin el kitabı hükmünde olan Divanü Lügati't-Türk merkezde olarak, Kutadgu Bilig, Tarama Sözlüğü ve bazı tarihî dil metinlerinden alınan örnekler ile karşılaştırılmış ve değerlendirilmiştir

Dìvānu LuŞāti 't-turk, Ḥusayn oğlu Maḥmūd al-KāşŞarì [1008-1105] tarafından 1072 Ocak 25 Çarşamba - 1074 Şubat 10 Pazartesi tarihleri arasında yazılmış olan ve 1077 Ocak 9 Pazartesi günü halife al-MuḲtadì [1075-1094]'ye takdim edilmiş olan, hâlen İstanbul Fatih Millet Kütüphanesi Arabî 4189 numarada kayıtlı bulunan yazma bir eserdir. DLT üzerine, bulunuşundan bugüne değin, yerli ve yabancı araştırıcılar tarafından pek çok çalışma yapıldı. Bunlardan bir bölüğünü metnin günümüz dillerine (Türkçe, İngilizce) aktarılması oluşturmaktadır. Bu aktarmalardaki en önemli sorunlardan biri, Türkçe sözcüklerin seslik değerlerine ilişkin farklı değerlendirmelerin olmasıdır. Ben bu yazımda, DLT çevirilerinde farklı biçimlerde yorumlanmış olan bu tür kimi sözcüklerin ses değerlerine ilişkin bazı belirlemeler yapmaya çalışacağım