2076 sonuç bulundu
Uygulanan Filtreler
  • Türk Dil Kurumu
Yayınlayan Kurumlar
Yayın Yılı
Yazarlar
Anahtar Kelimeler

20. Yüzyıl Tatar Edebiyatında Ev-Yurt Tasviri ve Millî Estetik: Metamorfozlar

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2008, Sayı 25 · Sayfa: 83-90
"Sünnetçi Dede" hikâyesidir. İkincisi; Fail Şefigullin'in "Ev Kurmanın Nesi Var?" hikâyesidir. Eser, savaştan sonra elli ve altmışlı yıllardaki Tatar köyünü gözler önüne sermektedir. Üçüncü eser; Rinat Muhammedi'nin "Hatıra İçin-Gıylemhan'a" eserdir. Bu eser, 20. yüzyıl sonunu, yani seksenli ve doksanlı yıllardaki Tatar köy yaşamını yansıtır

İsmail Gaspıralı "Seçilmiş Eserleri 3: Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları"

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2008, Sayı 25 · Sayfa: 133-138
Rusya Müslümanlarının önde gelen düşünce adamlarından İsmail Gaspıralı, geçtiğimiz yüzyılın Türk düşünce hayatında önemli rol oynamış ve yer etmiş kişilerin başında gelir. Gaspıralı ve onun yayımlamış olduğu Tercüman gazetesi, Rusya Türklerinin çağdaşlaşmasında en önemli basamakları oluşturmaktadır. Onun Tercüman gazetesinde yazmış olduğu yazılar Prof. Dr. Yavuz Akpınar tarafından seçilmiş, işlenmiş ve yayıma hazır hâle getirilmiştir. Bu eserde İsmail Bey'in dil, edebiyat ve seyahat yazıları yer almaktadır

"Tuva Destanları"

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2008, Sayı 25 · Sayfa: 109-113
veya üniversitelerden biri "merkez" seçilerek projede görev alacak bilim adamları belirlendi. Söz konusu merkezlerde birer proje yürütücüsü atanarak, öncelikle yayımlanacak metinlerin orijinal olanları ve arşivlerde bulunanlarını tercih etmeleri istendi. Böylece, özellikle Sovyetler Birliği döneminde yayımlanmış ancak, içlerinden millî ve dinî unsurlar çıkartılıp orijinali bozulmuş metinler yerine, çeşitli boyların yarattığı otantik metinlerin yayımlanması amaçlanmıştır. Destanların metinlerinin hazırlanması aşamasında herhangi bir Türk lehçesinde orijinal metni yukarıdaki ilkeler çerçevesinde hazırlanmış olan destanların Türkiye Türkçesine aktarılmasında da, söz konusu lehçe üzerine Türkiye'de çalışan bilim adamlarından yararlanılmıştır

"Karaçay-Malkar Destanları"

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2008, Sayı 25 · Sayfa: 115-127
Başkanı Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, Eski Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun, Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. İsmail Parlatır, Prof. Dr. Nevzat Gözaydın ve Prof. Dr. Fatih Kirişçioğlu Yürütme Kurulu üyesi olarak görev almışlardır

"Çuvaş Alp Hikâyeleri"

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2008, Sayı 25 · Sayfa: 129-132
hikâye edilen olaylar, ataları olan Alpların ne kadar büyük ve erişilmez olduğunu anlatmakla beraber sürdürülen ekonomik faaliyetler ve dünyayı nasıl algıladıkları hakkında da fikir vermektedir

MUHTASAR SARF-I OSMÂNÎ ALİ NAZİMA

Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2007, Cilt 55, Sayı 2 · Sayfa: 67-88
Tanzimat döneminde Türkçenin dil bilgisi kurallarını tespit eden birçok kitap yazılmıştır.Bu tür kitap çalışması yapan yazarlar arasında Ahmet Cevdet Paşa, MehmetFuat Paşa, Abdullah Ramiz Paşa, Abdurrahman Fevzi Efendi ve Ali Nazıma gibi isimlerisayabiliriz.Ali Nazima, Türk dilinin kurallarına dair bazı çalışmalar yapmıştır. Bunlardanbiri, ilk okullarda okutulmak üzere hazırlanan Muhtasar Sarf-ı Osmânî (1888) adlıeserdir. Aynı eser, biraz geliştirilerek 1892 yılında Yeni Muhtasar Kavâid-i Osmaniyyeadıyla yeniden yayınlanmıştır.Yukarıda belirtilen iki eser, o dönemde açılan ilk okullarda okuyan öğrencilereTürkçenin dil bilgisi kurallarını kısa ve basit bir şekilde öğretmeyi amaçlamıştır.Bu dönemin Türk dil bilgisi kitapları daha çok Osmanlı Türkçesinin yapısını tespitetmeyi amaçladığından Arapça ve Farsça kurallara daha çok yer vermiş, Arap harfleriningetirdiği sorunlar üzerinde durmuştur. Bununla birlikte Türkçenin yapısını dahaçok Osmanlı Türkçesi çerçevesi içinde ele almışlardır.Ali Nazima, Muhtasar Sarf-ı Osmânî (1888) ve Muhtasar Kavâid-i Osmâniyye1892) adlı eserleri yayınlamıştır. Daha önce Muhtasar Lisân-ı Osmânî ve Lisân-ıOsmânî adlı eserleri de yayınlamıştır.Çalışmamızda eserlerinin metinleri yanında dil özellikleri, terimler ve kelimelersözlüğüne de yer verilmiştir.

UYBAT VI (E98) YAZITINDA GEÇEN AZIGLIG KELİMESİ ÜZERİNE BİR ANLAMLANDIRMA DENEMESİ

Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2007, Cilt 55, Sayı 2 · Sayfa: 15-20
Uybat VI (E98) yazıtının 3. satırında geçen azıglıg toŋuz täg ibaresi genellikle'azı dişli domuz gibi' şeklinde çevrilmiştir. Azıglıg kelimesi Köl İç Çor yazıtının doğuyüzünün 6. satırında da geçmiş olup burada da ya 'yabani, vahşi' ya da 'azı dişli' şeklindeçevrilmiştir. KÇ yazıtındaki azıglıg kelimesinden sonraki boşluk genellikle toŋuzile doldurulmuş ve ibare genel olarak azıglıg toŋuz şeklinde tamamlanmıştır.Uybat VI (E98) yazıtındaki azıglıg toŋuz täg ibaresini 'azı dişli domuz gibi' şeklindeçevirmekten çok 'yabani, vahşi, azgın domuz gibi' şeklinde çevirmenin dahauygun olacağı düşünülmektedir. Bu durumda hem Uybat VI hem de KÇ yazıtındakiazıglıg'ın aynı kelime olduğu ve 'yabani, vahşi, azgın' anlamında kullanıldığı ortayaçıkmaktadır.Bugün Türkiye Türkçesinde de azılı 1. 'Gözü bir şeyden yılmayan, azgın'. 2. mecaz'Çok şiddetli, korkunç' (Türkçe Sözlük 167) şeklinde kullanılmakta olup az- fiilindenyapılmış olduğu ortadadır.

TÜRKÇEDE TANIM CÜMLELERİ

Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2007, Cilt 55, Sayı 2 · Sayfa: 21-34
Türkçede kendine özgü bir yapı olarak karşımıza çıkan tanım cümlesi, üzerindeçalışılmamış bir konudur. Arapçanın kuralları esas alınarak yazılan eski dil bilgisikitaplarında bu cümle türü, "cümle-i ismiyye" başlığı altında ele alınmıştır. 1940'lıyıllarda Türkçenin yapısı esas alınarak yazılan yeni dil bilgisi kitaplarında ise bucümle türüne yer verilmediğini görüyoruz. Günümüzde bu konu, dil bilgisi kitaplarındadeğil, kompozisyon kitaplarında incelenmektedir. Bazı yazarlar "tanım cümlesi"ni"tanımlama" başlığı altında bir anlatım biçimi olarak, bazı yazarlar da fikir yazılarındadüşünceyi geliştirme yöntemi olarak değerlendirmektedirler.Bizim değerlendirmemize göre tanım cümlesi dil bilgisinin inceleme konusudur,dil bilgisi kitaplarında cümle türleri arasında gösterilmeli ve incelenmelidir

BAŞKURTÇA SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE NOTLAR

Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2007, Cilt 55, Sayı 2 · Sayfa: 89-100
Makalede Başkurtçanın bazıları tamamen kendisine özgü s > h, ç > s gibi sesözelliklerinin yanı sıra özellikle söz varlığı üzerinde durulmaktadır. Burada tartışılansözler Seyfi Kudaş ve Mostay Kerim gibi Başkurtçanın klasik iki yazarının söz varlığındabelirlenmiştir. Bu 20 söz, Başkurtçanın klasik karşılaştırma konusu olan Tataryazı dilinin standart sözlüğünde değil Tatar diyalektolojik sözlüklerinde bulunmuştur.Böylece Çağdaş Türk yazı dillerinin standart söz varlıkları ile ağızlarına ait söz varlıklarısorununa dikkat çekilmektedir.