Kuvay-ı Milliye döneminde 1920 Temmuzu başlarında meydana gelen Denizli Olayı, o günün yöneticilerine ve halkına zor anlar yaşatmakla kalmamış daha sonraki dönemlerde de etkilerini yöre halkı üzerinde hissettirmiştir. Genel olarak değerlendirildiğinde, günümüzde, özellikle Güney Ege halkınca "Denizli Olayı"nın gerçek sorumlusu olarak Denizli halkının gösterilmesi eğilimi ağır basmaktadır. Denizli halkından bazı kişilerle yaptığım söyleşilerde ise, onların, olaylardan Demirci Mehmet Efe'yi sorumlu tuttuklarını gördüm. Hiç kimse ya da hiçbir yöre halkı kendisini başkalarından daha çok yurtsever gösterme hak ve yetkisine sahip değildir. Tarih, ne az ne de çok, bir bilim olduğuna göre , gerçekte yaşanmış, ancak zamana karşı etkileri küllenmiş olayları belgelere dayandırarak, halka bir zamanların yaşanmışlığını yeniden hatırlatmak ve olaylara daha geniş bir ölçekle yaklaşmak istedim. Bugün tarih, insanlığa ait olan her alanı, insan psikolojisi de dahil, kendisine konu edindiğine göre, çağdaş insana toplumsal olaylar karşısında tutumunu sunmak istedim.

Osmanlı İmparatorluğu'nu harbe sürekleyen olayları şöyle özetleyebiliriz: İtilâf Devletleri, Osmanlı İmparatorluğu'nu tarafsız tutmaya çalışmış fakat ittifaka yanaşmamışlardı. Çünkü her birinin Türkiye üzerinde başka başka emelleri vardı. Rusya Boğazlara resmen egemen olmak, ayrıca Doğu Anadolu'yu elde ederek İskenderun'a inmek istiyordu. İngiltere Basra Körfezini, Şattülarap'ı, Hindistan'ın bir parçası olarak kabul ediyor, Hint yolu ve Süveyş Kanalı'nın güvenliği bakımından da Filistin'e el atmak istiyordu. Fransa, Suriye ve Kilikya'ya göz koymuştu. Kesin sonuç yeri olan Avrupa Cephesinin aleyhine, Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli yerlerinde, cepheler açmak zorunda kaldı. Türkler tarafından Boğazların kapatılması, Rusya'yı her türlü müttefik yardımından yoksun bıraktı. Bu nedenle kesin sonucun elde edilmesi gecikti. Bu gecikme Rusya'nın içten çökmesine sebep olmakla kalmadı, müttefiklerine de pahalıya mal oldu.

Bu rapor, Büyük Zafer öncesi ve sonrasının Müttefikler arası kapalı kapılar ardında geçen gizli plân ve görüşmelerini kapsamaktadır. İstanbul'daki gizli teşkilâtımız tarafından başarılı bir plânla çalınmış, Ankara'daki Genelkurmayımıza gönderilmiş, İngiltere Harbiye Nezareti'nin eline geçmeden 1923 yılında "Ayın Tarihi" dergisinde yayımlanmıştır. Raporda, bilinenler yanında pek çok da bilinmeyen olaylar ve plânlar vardır. Olay, zamanında İngiltere için büyük bir skandal olarak nitelenmiştir. Hazırlanan bu rapordan, İstanbul'da İngiliz Gizli Servisi arasına sokulan bir Türk casusu tarafından Felah ve M.M. gruplarımız haberdar edilmiştir. Şifreye tahvil edilen rapor, Gizli PERE Merkezi tarafından Ankara'ya yazılmıştır. "Ayın Tarihi" resmî bir yayın olduğu ve satışa verilmediği için rapor, 68 yıl sonra ilk kez kamuoyuna sunulmaktadır.

Cevdet Kerim İncedayı tarafından 1927 yılında Ankara Tûrkocağı'nda, İstanbul Üniversilesi'nde ve Ankara öğretmenler Kursu'nda dizi konferanslar halinde verildikten sonra yine aynı yıl Millî Eğitim Bakanlığı tarafından "Türk istiklâl Mücahedesi Konferanstan" adıyla kitap haline getirilen İstiklâl Harbi konferanstan, hitabet değeri yanında Milli Mücadele Tarihimizle ilgili ilk araştırmaları da oluşturmaktadır. Bu yazı dizisi içinde, geçen sayımızda birinci ve ikinci konferanstan sunmuştuk. Bu sayımızda da üçüncü ve dördüncü konferanstan -metin diline dokunmaksızın- sunuyoruz.

Mondros Mütarekesi'nin haksız bir biçimde uygulamaya konulması karşısında diğer bölgelerde olduğu gibi Adana ve çevresinde de Türk ordusunun burayı boşaltmaya başlamasından sonra büyük karışıklıkların çıkacağı, geçici bir hükümetin kurulacağı söyleniyor, bu arada gazetelerde yer alan Adanalıların bazı beyannamelerinde Ramazanoğullarından söz ediliyordu. Bu, var olan karışıklıklardan yararlanmak isteyenlerin bulunduğunu göstermektedir.

Atatürk'ün hayat hikayesine, özellikle tarihi yönden değinen Türkçe'de ve yabancı dillerde oldukça kabarık sayıda kitap, makale ve araştırma yayınlanmıştır. Bunlar arasında, milletler arası edebiyat alanında ün yapmış olanları da vardır. Biz, bu denememizde bir hayat hikayesini nakletmenin ötesinde Atatürk'ün liderliğini sosyopsikolojik bir olay sıfatıyla analize tâbi tutmayı, sosyoloji ve sosyal psikoloji, patolojinin verileri karşısında adeta bir olay (case) sıfatıyla Atatürk'ün liderliğini, bilimsel ölçülere göre belirlemeyi, olayın böylece teori ve verilere göre analizini yapmayı arzuluyoruz. Böyle bir analizin, duygusal etkiler dışına çıkarak tam objektif ve bilimsel bir tutum içinde yapılması iki yönden güçlük arz etmektedir: Bir kere böyle bir analizin yapılabilmesi, liderlik olgusuna nispetle sosyoloji, sosyal psikoloji, patoloji, tıp, tarih bilimlerine aynı derecede vukufu gerektirdiğinden disiplinler arası bir işbirliğini zorunlu kılmaktadır. İkinci olarak Atatürk liderliği olayının, özellikle bizim neslimize mensup bilim adamları tarafından tam bir objektiflik içinde incelenip belirlenmesi de ayrıca pek güçtür. Zira Atatürk'ün dönemini yetişkin gençler olarak İdrak etmiş ve ona meftun olmuş bir nesil, Atatürk liderliğine karşı sübjektif bağlılık duygulan dışına çıkarak tam objektif olamaz.

Bu yazıda amacımız, Atatürk'ün eğitim politikasının evrensel değerlerini adlandırabileceğimiz şeyin altını çizmek için eğitim reformunu ayrıntılı bir şekilde açıklamak değildir. Muhtemelen "evrensel değerler" teriminin biraz açıklığa ihtiyacı vardır. Bu bağlamda Aristoteles'i hatırlayabiliriz; Politikasında "eğitimin kendisi ulusal bir kaygı olmalı" ve nihai amacının "hem erdem hem de fayda" içermesi gerektiğini açıklayan. Gerçekten de, tarih boyunca eğitimin en büyük endişesinin, toplumun refahı için ihtiyaç duyduğu becerileri sağlamak ve onlara iyi ahlak, insan ve manevi niteliklerin aşılanması yoluyla iyi vatandaşları yetiştirmek olduğunu iddia edebiliriz. insan onuru. Bu iki ana amaçtan ilki eğitimin ulusal amacı, ikincisi evrensel amaç olarak görülebilir. Bu nedenle, ulusal eğitim politikasında yer alacak evrensel değerler, insanlığın ilerlemesi ve medeniyetin korunması için vazgeçilmez olan bu ilke ve niteliklerin geliştirilmesine katkıda bulunan değerlerdir.

Çok geniş kapsamlı olan bu konu 6 bölümde incelenecektir. Birinci bölümde Osmanlı Mülkî İdare Teşkilâtı, Osmanlı Devleti'nin ya¬pısı ile İmparatorluk mülkî idare âmirlerinin nitelikleri ve Milli Mücadelede¬ki tutum ve davranışları üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde Mütareke (Ateşkes) sonrası Osmanlı ülkesinin durumu ve kurtuluş arayışları hakkında genel açıklamalar yapılacaktır. Üçüncü bölümde Sivil Direniş Kuruluşları, başka bir ifadeyle Ülkeyi ve¬ya Bölgeyi Kurtarma veya Koruma Demekleri ile Mülkî İdare Âmirleri ilişki¬si ve bazı mülkî idare âmirlerinin faaliyetleri belirtilmeye çalışılacaktır. Dördüncü bölümde görevden uzaklaştırılan vali ve mutasarrıflardan bahsedilecektir. Beşinci bölümde Millî Mücadele'deki faaliyetleri nedeniyle mülkî idare âmirleri hakkında yapılan işlemler açıklanacaktır. Altıncı bölümde günümüzün ve geleceğin idareciliği hakkında çok genel bir değerlendirme yapılacaktır. Daha sonra olayların açıklamalarından çıkan sonuca yer verilecektir.

Osmanlı devleti ile İtiliaf devletleri arasında imzalanan antlaşmadır. 30 Ekim 1918'de imzalanmıştır.

Atatürk'e ait sanılan daha sonrasında Atatürk'e ait olmayan şiirler hakkında yazılmıştır.