15.yüzyılın başlarından 1920'lere kadar çok az değişikliklere uğrayarak devam etmiş olan Çağatay Türkçesinin, dolayısıyla güney-batı grubu dışındaki -hatta Türkmen Türkçesi de dahil- Türk lehçelerinin ana kaynaklarından birinin Ali Şir Nevai'nin dili olduğu görülür.

"İnsanın dilinin özelliği 'burada olmayanı' ve 'şimdi olmayanı' dile getirebilmesidir." (Hörmann 1978.) Dil yalnız bunu sağlamakla kalmaz, burada ve şimdi olmayanlar arasında zaman, sebep, sonuç, şart, gaye vb. ilişkiler kurmayı da mümkün kılar. İnsanın çevresinin tanıyıp kavrayabilmesi, eşyayı tarif edebilmesi, kısaca düşünmesi, birçok farklı şey, durum, oluş ve kılış arasında esas olarak, başta şart ve sebep olmak üzere, ilişkiler kurabilmesidir.

Bu makalemde tarihi-dil bilimi araştırmaları içinde fikrimizce enteresan meselelerin biri olan milli devirden evvelki edebi dillerin görevi meselesi üzerinde durmak isterdim. Şu halde ben bambaşka bir dil değil belirli bir halkın konuşma dili ve toprak lehçeleri esasında meydana gelen edebi dili kastediyorum.

Şimdiye kadar eski Anadolu Türkçesi metinleri üzerinde pek çok araştırma yapılmıştır. Bu çalışmaların büyük bir kısmı Ahmedi'nin ölümü (1413) ve çalışmamıza konu teşkil eden eserlerinin telif tarihinden önce kaleme alınmış metinleri konu edinirler.

Makalenin başlığından da anlaşılacağı gibi, bu makalenin maksadı Türklerle Amerikalı yerli halkın arasında dil ve kültürel bakımdan olması çok olumlu bir akrabalığın hakikatte var olup veya olmadığını araştırmak, bu tezi destekleyecek delilleri, eğer varsa, bulmak ve bu konuda yapılacak yeni araştırmalara bir ışık tutmaktı. Dünya haritası üzerinde Sibiryadan başlayarak Kuzey Amerikanın Alaska bölgesinden güneye doğru inildikçe, harita üzerinde Türkçe isimlermiş gibi okunan pek çok coğrafya isimlerine rastlanır. Bunların çoğu Amerika kıt'alarında İndian diye anılan yerli halkın yaşadıkları yerlere, dağlara, nehirlere, göllere ve bunun gibi diğer coğrafi noktalara verdikleri adlardır. Bir Türk olarak, bu isimleri gördükçe ilgilenmemek elde değil. Genellikle, ilim adamlarının üzerinde anlaştıkları husus şudur ki Kuzey Amerikanın yerli halkı aslen Asyalı olup, ilk defa son jeolojik buz devrinde yani takriben 13000 sene evvel Asyadan Alaskaya göç etmiş ve oradan da Kuzey Amerikanın her yanına yayıldığı gibi zamanla Orta Amerikaya ve oradan da Güney Amerikaya yayılmıştır. Asyadan Amerikaya göç eden Asyalıların "Orta Asyalı" oldukları da çeşitli kaynaklarda işaretlenmektedir. Türkler de Orta Asyalı olduklarına göre, "Acaba Türklerin ataları ile on bin seneyi aşan bir geçmişte Asyadan Amerikaya göç eden bu günkü Amerikalı yerli halkın ataları arasında ne gibi bir yakınlık vardı?" sorusu ister istemez akla geliyor. Ve yine akla gelen ikinci bir soru da, "Dilleri bu kadar Türkçeyi andıran yerli halkın dillerinde gerek ses bakımından ve gerekse anlam bakımından Türkçede kullanılan bazı sözcüklerle aynı olan sözcükler var mıdır?" sorusu oluyor. İşte bu makale bu soruları biraz olsun cevaplandırmak amacı ile yapılmış olan bir çalışmanın neticesidir.

RHÉTORIQUE'nin milli olup olmayacağı ayrı bir araştırma konusudur. Yalnız şu kadarını söylemekte fayda vardır. Edebî eserlerin ilk ve en mühim malzemesi dildir. Dilin milliliği ise şüphe götürmez bir gerçektir.

Dil çok yönlü bir olgudur; dil dizgesinin karmaşık ama belli bir düzeni yansıtan yapısındaki bu çok yönlülük dilsel işlev açısından da geçerlidir, çünkü dilin tek görevi düz tümce üretmek değildir; başka bir anlatımla, salt betimsel (gönderimsel) bir işlevi yoktur dilin. Soru sormaya, buyruk vermeye, dilekte bulunmaya, kesinlik ya da belirsizlik vb. anlatmaya da yarar.