Türklerin halısı bir tarih müzesine benzer. Bunu Sovyet arkeoloğu S. İ. Rudenko’nun, Kazakistan’ın doğusunda, Altay Dağları’nın güneyinde Pazırık Yaylası’nda ortaya çıkardığı Pazırık halısından net bir şekilde görebiliriz. Bu halı, teknik, motif, desen, renk ve kompozisyon açısından Orta Asya kültürlerinin ortak bir ürünü olarak değerlendirilmektedir. Aynı zamanda arkeoloji ve sanat tarihi açısından da yeni fikirlerin edinilmesinde etkili olmuştur. Bildiride sembolik olarak Türk halılarının milli birliği sağlamadaki önemine vurgu yapılmıştır. Halı motifleri de boy ve soyları bir çatıya birleştirici unsurlar olarak ele alınmıştır. Türklerdeki ‘Bayrak vatanının sembolüdür’ kavramından yola çıkarak, genel tasarımı genişletmek için halıyla devletin resmi simgesi olan bayrak yan yana getirilmiştir. İçeriğine halıyı yerleştiren bayrağın dünyada başka bir örneği yoktur. Türkmenistan Bayrağı bağımsızlığın ardından “ulusal bayrak” olarak 19 Şubat 1992’de kabul edilmiştir, bu tarih her yıl “Bayrak Bayramı” olarak kutlanır. Bayrağın sol tarafında kalın bir şerit olarak uzanan “Türkmen halısı” motifleri yer almaktadır. Türkmen halısının yeşil zemini Türkmen tarihini simgelemektedir. Çapraz olarak tasarlanan yarım ay geleceği, beş yıldız ise Türkmen vilayetlerini, halı motifleri ise Türkmen boylarını simgelemektedir. Her bir halı motifinin isimleri ve temsil ettiği bölgeleri açıklanmıştır.

Atatürk'ün üzerinde önemle durduğu bu konu Türk anayasalarına da yansımıştır. 1982 Anayasası, milli birlik ve beraberliği bir anlamda da devletin varlığını, ülke ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü temel ilke olarak ele almıştır. Bunu en üstte tutulması gereken bir hukuk kuralı olarak bazı maddelere de yansıtmıştır. Anayasanın 66, Maddesinde Türk'ün tanımı yapılmakta ve Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür demektedir. Bu hukuki terime rağmen özellikle son 15 yıldır alevlendirilen bölücülük sorununun hukuki, siyası ve sosyal bir temeli yoktur. Yine de son yıllarda milli birlik konusunun ne denli önemli olduğu Atatürk'ün bu konudaki söz ve çalışmaları daha iyi anlaşılmaktadır.

Millî birlik ve beraberlik üzerine asırlardır çok şey söylenmiş ve yazılmıştır. Bu âmeliye, kim bilir, daha ne kadar devam edecektir? Bazı şeylerin te'sisi hem çok zor, hem de oldukça basittir. Birlik ve beraberlik de bunlardan biridir. Bir niyet, bir anlayış, bir vicdan mes'elesİ. Tarihî gerçeklerden ibret alınır ise, gerçekleştirilmesi gayet basittir. Ancak nedense, biz millet olarak çoğu zaman zor olanı tercih etmişizdir. Bu, belki de bir hasletimiz veya bir erdem göstergesi. Ancak bazı hallerde kendimizi zora koşmanın âlemi yoktur. Zira başkaları gibi biz de buna, hem de millî olanına her devirde muhtacız. Üstelik bu bir zarurî ihtiyaç. Hazır elimizde fırsat varken böylesine hayatî ehemmiyeti hâiz bir ihtiyacımızı zamanında telâfi etsek çok daha iyi olur.

Osmanlı Devleti Birinci Dünya Harbi'nin sonunda mağlup sayılmış, 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekcsi'ni imzalamaya mecbur bırakılmıştı, itilâf Devletleri Mondros Mütarekesi benzeri anlaşmaları savaşın diğer mağlupları Almanya, Avusturya, Macaristan imparatorluğu ve Bulgaristan ile de yapmış olmasına rağmen uygulamada farklı muamelede bulunmuşlar. Osmanlı Devleti'nin topraklarını milletlerarası hiç bir kaideye ve hukuk sistemine riayet etmeksizin parçalama yönünde faaliyetlere başlamışlardır. Kural tanımaz bir şekilde bölgede amaçlarına ulaşmak için her yolu mübah kabul eden bir anlayışla mütarekenin bi-linen 7 ve 12 maddelerine istinâden, başta Güneydoğu Anadolu olmak üzere ülkenin hemen hemen her tarafına asker sevkederek işgale başlamışlardır.

Bir ülkede millî birliğin sağlanabilmesi için çeşitli yollar denenebilir ve bu hususta değişik fikirler ortaya atılabilinir. Hele siyasî maksatla birlik ve beraberlikten değişik üslûplarda sözler de söylenebilir. Ancak ben burada millî birlik hususunda ne yeni bir yol arayacağım, ne de başka milletlerin bu işi nasıl gerçekleştirdiklerini irdeleyeceğim. Benim burada amacım, hepimizin bildiği, kendisine çok şeyler borçlu olduğumuz Atatürk'ün millî mücadele döneminden sonra şekil verdiği yeni devletinin devamlı olabilmesi için nelere İhtiyaç duyduğumuzu anlatan cümlelerini bir daha tekrarlamak ve hafızalarımızı tazelemektir.

Atatürkçü düşünce sisteminin amaçlarından biri, belki de birincisi, millî birlik ve beraberliği yaratma ve yaşatmasıdır. Millî birliğin temeli milliyetçiliktir. Milliyetçilik; millet hayatında, sonsuz bir güç kaynağıdır. Nitekim; Atatürk'ün günlük yaşantısından irili - ufaklı yurt gezilerine, çeşitli yer ve zamanlardaki sohbetlerinden nutuklarına kadar milliyetçilik hâkim unsurdur.

Atatürkçü düşünce sisteminde millî birliğin yerini belirtmek ve öne¬mini kavramak için, ilk önce, kısa da olsa "Atatürkçü Düşünce Sistemi" ile "Millî Birlik" üzerinde durmak, her ikisinin de niteliklerini görmek gerekir.

Atatürk millî birliğe çok önem verirdi. İstiklâl Mücadelesini, Bağımsızlık Savaşanı millî birliğe dayandırdı. Türk milletinin bağımsızlık yolundaki azim ve kararını millî birliği esas tutmak suretiyle tahakkuk ettirdi ve başardı. Atatürk millî birliği, millî karakterin temel unsurlardan birisi sayıyordu.

"Millî birlik ve beraberlik", Türk inkılâbının temel ilkelerinden biridir. Milliyetçilikle, millî egemenlikle ve millî bağımsızlıkla çok yakından ilgilidir. Atatürk'ün toplayıcı ve birleştirici, kaynaştırıcı milliyetçilik anlayışı, millî birlik ve beraberlik olarak ifadesini bulur.

"Millî Kongre" en felâketli günlerimizde Türk vatanse¬verliğinin ve "Millî Birlik" ruhunun hakikî bir temsilcisi olmuştur. İstanbul'da ve bütün Türkiye'de, mevcut siyasî ve sosyal kuruluşlarla bütün aydınların, "Millî Kongre" bünyesinde kenetlendiği bir gerçektir. ilk defa, yayımlayacağımız bazı belgelerin ışığında görülecektir ki "Millî Kongre", kapkara bulutlarla kaplanmış o devir Türkiye'sinde silâh dışındaki o dönemin şartları içinde buna asla imkân yoktu- bütün kuvvetleri seferber edebilmiş; medenî dünya karşısında medenî mücadeleyi büyük bir cesaret ve anlayışla sürdürmüştür.