Yeterlik, bir eylemin mümkün veya muhtemel olup olmadığının bildirildiği kategoridir. Tarihî ve çağdaş Türk dili alanında yeterlik kategorisinin işaretleyicileri, lehçeleşme seyri ve dil ilişkileri gibi birtakım faktörlere bağlı olarak çeşitlenmiştir. Çağdaş Oğuz alanlarında olumlu ve olumsuz yeterlik için temelde üç tip dizilişten bahsedilebilir: -A bil- ve -AmA- (< -A uma-); -A bil- ve -A bilme- ~ -AmmA- (~ vd.); -p ~ -A bil- ve -p ~ -A bilme-. -A bil- ve -AmA- (< -A uma-) dizilişleri, Türkiye Türkçesinin yazı dili ile Batı ve Kuzeydoğu grubu ağızlarında, Kıbrıs Türk ağızlarında; Balkan (Rumeli) Türk ağızlarında; Suriye Türk ağızlarında; Gagavuz Türkçesinin yazı dili ile ağızlarında kullanılmaktadır. -A bil- ve -A bilme- ~ -AmmA- (~ vd.) dizilişleri, Azerbaycan Türkçesi yazı dili ve ağızlarında; Irak Türk ağızlarında; Türkiye’deki Doğu Grubu ağızlarında; Sungur Türkçesinde; Kaşkay Türkçesinde ve Horasan Türkçesinde yerleşmiştir. -p ~ -A bil- ve -p ~ -A bilme- dizilişleri ise Türkmen Türkçesi ve Harezm Oğuz alanlarında hâkimdir. Diğer taraftan resmî ve baskın dillerle bir arada kullanılan Oğuz alanlarında kopyalanmış sistemler de yaygınlaşmıştır. Örnek olarak İran sahasında Güney Azerbaycan, Sungur, Kaşkay ve Horasan ağızlarında Farsçadaki yeterlik sisteminden kopyalanmış olan başar- ~ başarma- + kip eki + esas fiil + istek ~ emir eki dizilişi yer almaktadır.

Huá-yí-yì-yǔ (華夷譯語), Ming (明) Hanedanı'nın (1368~1644) başlagıcından beri telif edilegelen Çince ve komşu dilleri arasındaki türlü lügatçelerin genel bir adıdır. Genel olarak 4 farklı gruba ayrılır: 1. Huo Yuan-Jie (火源潔), Ma-sha-yi-hei (馬沙亦黑) vs. tarafından telif edilmiş olan Çince-Moğolca lügatçe: Bu lügatçede Moğolca kelimeler Moğolların Gizli Tarihi'ndeki harf çevirisi kurallarına göre yazılmıştır. 2. Si-yi-guan'da telif edilmiş, sürekli redaksiyonu yapılmış ve ekleme yapılmış / kısaltılmış olan lügatçeler: Bu gruptaki lügatçelerde her yabancı dilin kelimeleri hem Çin yazısı ile hem de söz konusu dilin asıl yazısı ile yazılmıştır. 3. Herhâlde Hui-tong-guan'da telif edilmiş olan lügatçeler: Bu gruptaki lügatçelerde her yabancı dilin kelimeleri sadece Çin yazısı ile yazılmıştır ve söz konusu dilin asıl yazısı ise kullanılmamıştır. 4. Hui-tong-si-yi-guan'da telif edilmiş olan lügatçeler: Hui-tong-si-yi-guan, Qing (淸) Hanedanı'nın imparatoru Qian-long'un (乾隆) (1735~1795'te tahtta) 13. yılında (1748) Hui-tong-guan ile Si-yi-guan'ın birleştirilmesiyle meydana gelmiştir. Seul Devlet Üniversitesi Kütüphanesinin koleksiyonundaki nüsha da 3. gruba aittir. Bu nüsha şu 8 ciltten oluşuyor: (1) Kore, (2) Ryukyu, (3) Japonya, (4) Annam (Kuzey Vietnam), (5) Siam (Tayland), (6) Tatar (= Doğu Moğollar), (7) Uygur, (8) Malakka. Uygur cildi 19 bölümü içeriyor. Bunların üçüncüsü 28 maddeli 'Yer adları Bölümü' olup bu yazıda işlenmiştir. Bu malzemenin redaktörünün/müstensihinin Çinceyi veya Uygurcayı iyi bilmediği gözlemlenebildi. Çünkü çok sayıda istinsah ve gramer hatası vardır. Bu da şimdiye kadar bu gruptaki Uygurca malzemenin iyi işlenmemesinin başlıca sebebi olabilir

"Huá-yí-yì-yǔ" (華夷譯語), Míng (明) Hanedanı'nın (1368~1644) başlagıcından beri telif edilegelen Çince ve komşu dilleri arasındaki türlü lügatçelerin (ve tümce örneklerinin) genel bir adıdır. 2. ve 3. gruplardaki lügatçelerde Uygurca malzeme bulunmaktadır. 2. gruptaki lügatçelerin Çin harfli ve Uygur harfli olan nüshalar olmasına karşın 3. grupdaki lügatçeler ise sadece Çin harfli olan nüshalardır. 2. gruptaki lügatçelerde Uygurca sözcükler Uygur yazısı ile de yazıldığı için nispeten kolay tespit edilebilir ve okunabilir. 3. gruptaki lügatçelerde bulunan Uygurca malzemeyi işlemek için hem eski Uygurcadan hem de Çin yazısından anlamak gerekiyor.3. gruptaki lügatçelerde 15. yüzyıl Uygurcasının 820'den fazla sözcüğü bulunmaktadır. Böylece sadece Çin yazısıyla kaydedilmiş en zengin Türkçe malzeme konumundadır. Bu Uygurca malzemeyi işleyen sadece Masahiro Shōgaito ve YongSŏng Li'dir. Çok ayrıntılı bir çalışma yapmasına karşın Masahiro Shōgaito bazı sözcükleri ya yanlış okumuş ya da okuyamamıştır. Çin yazısında birbirine benzeyen harfler çok olduğu için elle istinsah edilirken yanlış aktarılan harfler az değildir, hatta Çince sözcüklerde bile böyledir. Buna göre, bir an önce mevcut olan 3. gruptaki bütün nüshaları ve kopyalarını bir araya getirerek herkesin kullanabileceği bir kitap halinde yayımlamak ve bütün nüshalara bakarak Uygurca sözcükleri doğru okumak gerekiyor

Altay teorisi, yani Korece dahil veya hariç Türkçe, Moğolca ve Mançu-Tunguzcanın akrabalığı hakkındaki teori bütün bilginlerce kabul görmüş değildir. Altay teorisine bakılmaksızın Türkçe malzeme Korelilerin eski çağ tarihini araştırırken yararlı olabilir.The first capital of the kingdom of Goguryeo, Kore Yarımadası'nın kuzey kısmıyla Mançurya'da yer alan bir eski çağ Kore kırallığı Goguryeo'nın [Goguryǝ] ilk başkenti Colbon (veya Holbon) idi. Colbon (veya Holbon) kelimesinin anlamı çağdaş Korece ile anlaşılmaz. Colbon biçimi bize Türkçe Çolpan 'Venüs' yıldız adını hatırlatır. Ama biz bu adların birbiriyle ilgili olduğundan emin değiliz.Bu yazımızda çağdaş Türk dillerinde (1) yıldız, (2) dolun ay, (3) Venüs, (4) Kutup Yıldızı, (5) Büyükayı, (6) Küçükayı, (7) Ülker, (8) kuyruklu yıldız ve (9) meteor/göktaşı için kullanılan kelimeleri işleyeceğiz. Biz terimlerin dil bilimsel tahliline odaklanacağız ve sadece gerektiğinde kültürel/tarihsel bağlama değineceğiz.Ana malzemeler, çeşitli sözlüklerdendir. Biz ASK REAL'in (The Altaic Society of Korea, Researches on the Endangered Altaic Languages) [ASK REAL (Kore Altay Derneği, Tehlike Altındaki Altay Dilleri Üzerine Araştırmalar] Türk dilleri ekibince yürütülen alan çalışmalarında elde edilen malzemeleri de kullanacağız

Due to its turbulent history Afghanistan has a very varied language mixture. There are approx. 20 languages, and only two of them -Pushtu and Dari- are recognized as official languages. Fort his reason many Afghans are bilingual.

Badru'd-dīn İbrāhīm'in Farsça konuşanlar için 14. Yy'da kaleme aldığı çok dilli bir sözlük olan Farhang-i Zafān Gūyā ve Cahānpūyā adlı eseri yalnız muhtevası (içinde barındırdığı maddi, sosyal ve edebi kültüre ait kelimeler) bakımından değil, aynı zamanda türü (kelime malzemesinin analitik olarak verilmesi) bakımından da emsalsizdir.

As is known, Common Turkish / š / corresponds not only to Chuvash and Mongolian / l /, but also to Chuvash / ś / and Mongolian / č /. Like many other Altaic sound correspondences, the correspondence Trk…