2 sonuç bulundu
Yayınlayan Kurumlar
Anahtar Kelimeler
Oğuz Grubu Yazı Dilleri ve Ağızlarında Yeterlik Kategorisi
Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten · 2024, Sayı 78 · Sayfa: 89-112 · DOI: 10.32925/tday.2024.121
Özet
Tam Metin
Yeterlik, bir eylemin mümkün veya muhtemel olup olmadığının bildirildiği kategoridir. Tarihî ve çağdaş Türk dili alanında yeterlik kategorisinin işaretleyicileri, lehçeleşme seyri ve dil ilişkileri gibi birtakım faktörlere bağlı olarak çeşitlenmiştir. Çağdaş Oğuz alanlarında olumlu ve olumsuz yeterlik için temelde üç tip dizilişten bahsedilebilir: -A bil- ve -AmA- (< -A uma-); -A bil- ve -A bilme- ~ -AmmA- (~ vd.); -p ~ -A bil- ve -p ~ -A bilme-. -A bil- ve -AmA- (< -A uma-) dizilişleri, Türkiye Türkçesinin yazı dili ile Batı ve Kuzeydoğu grubu ağızlarında, Kıbrıs Türk ağızlarında; Balkan (Rumeli) Türk ağızlarında; Suriye Türk ağızlarında; Gagavuz Türkçesinin yazı dili ile ağızlarında kullanılmaktadır. -A bil- ve -A bilme- ~ -AmmA- (~ vd.) dizilişleri, Azerbaycan Türkçesi yazı dili ve ağızlarında; Irak Türk ağızlarında; Türkiye’deki Doğu Grubu ağızlarında; Sungur Türkçesinde; Kaşkay Türkçesinde ve Horasan Türkçesinde yerleşmiştir. -p ~ -A bil- ve -p ~ -A bilme- dizilişleri ise Türkmen Türkçesi ve Harezm Oğuz alanlarında hâkimdir. Diğer taraftan resmî ve baskın dillerle bir arada kullanılan Oğuz alanlarında kopyalanmış sistemler de yaygınlaşmıştır. Örnek olarak İran sahasında Güney Azerbaycan, Sungur, Kaşkay ve Horasan ağızlarında Farsçadaki yeterlik sisteminden kopyalanmış olan başar- ~ başarma- + kip eki + esas fiil + istek ~ emir eki dizilişi yer almaktadır.
GAGAVUZ TÜRKÇESİNDE YETERLİK YAPILARI ÜZERİNE
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi · 2005, Sayı 19 · Sayfa: 55-61
Özet
Gagavuz Türkçesi, coğrafi yönlere göre Güney veya Güney-Batı, kavim ve boy adlarına göre Oğuz grubuna dahildir. Bugüne kadar Gagavuz Türkçesinin ses, şekil ve cümle bilgisi özellikleri bütün yönleriyle ortaya konulmuş olmasına rağmen, yine de üzerinde durulması gereken daha birçok konu bulunmaktadır. Bunlardan biri, diğer Türk Lehçelerinde bulunmayan, yalnız Gagavuz Türkçesine has olan olumlu ve olumsuz yeterlik ifade eden var nicä/nasıl ve yok nicä/nasıl kalıbının kullanılışı üzerinde durulmuştur