Türk Yurdu dergisinin 1954 yılı 3 sayısında (sahife 205-209)"Bask dili ile Türkçe arasında münasebetler" adlı bir makale yayınlamıştım. Arada geçen zaman zarfında, elimdeki kaynakların mahdut olmasına rağmen bu konu ile bir az daha meşgul olmak fırsatını buldum. Aşağıdaki satırlarla, Türkolojinin ışığı altında, Baskların menşeleri ve göçleri hakkında bazı gerçekleri ilim aleminin ittilaına arz edebileceğimi sanıyorum. Bilindiği üzre, uzun münakaşalardan sonra, Baskların menşei hakkında telifi güç iki esas nazariye hakimdir. I. Basklar, bulundukları yerlerde, yontma taş devrinden itibaren yaşayan eski bir ırkın (Cro-Magnon ırkının) bakıyesidir. II. Basklar doğudan hicret etmiş, Kafkas dilleri ile akraba bir dil konuşan kavimdir. (Bu arada Baskça ile Sumerce, Japonca, Tibetçe, Fince, Macarca, Türkçe arasında mükayeseler yapılmıştır. Bask dilinin Şimali Afrika dilleri ile akraba olduğunu iddia edenler de vardır.) Şimdi bu iki nazariyeyi bir az yakından inceleyelim.