Bu yazıda Türk kültürünün tarihî mirası olan elyazmalarının nüshaları arasında görülen sözvarlığı farklılıkları işlenmiştir. Yazma eserlerin nüshaları arsındaki sözvarlığı farklılıklarının hangi boyutta olduğu, Behcetü'l-H. ada¯éik. fı¯ mevèiz.eti'l-h˘ ala¯éik., Süheyl ü Nev-baha¯r, 1640 Tarihli Narh Defteri ve özellikle Münebbihü'r-Ra¯k.idı¯'in nüshalarından örnekler verilerek ortaya konulmuştur. Yazma eserlerin nüshaları arasında görülen sözvarlığı ve dilbilgisel farklılıklar, genellikle müstensihin sözvarlığının nüshaya yansımasından ya da kopyaladığı eseri, sunduğu sosyal katmanın kültürel düzeyine ve dönemin dil özelliklerine göre yeniden uyarlamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Birkaç yazma eserin farklı tarihlerde ve yüzyıllarda çekimlenmiş nüshaları arasında yaptığımız karşılaştırmada, dildeki sözvarlığı ve dilbilgisel değişimlerin tespiti konusunda nüsha farklarının tarihî dil incelemelerinde çok önemli kaynaklar olduğu görülmüştür.

Suriye uzun yıllar Türk hakimiyetinde kalmıştır. Özellikle Osmanlı döneminde, Halep ve Şam önemli yerleşim merkezleridir. Dört yüzyıl gibi uzun bir zaman Osmanlı hakimiyetinde kalan ve bir eyalet olan Suriye, bugün sun'i bir sınırla Türkiye'den ayrılmıştır. Ancak Türk kültürünün izleri, ülkede hala hakimiyetini sürdürmektedir. Bu yazıda ise Suriye'de bulunan Türkçe yazma eserler listelenmiştir.

Türkiye Kütüphanelerindeki yazma eserlerin tamamının katalogları ne yazık ki henüz hazırlanmış değildir. Oysa bu katalogların hazırlanması tarihten gelen kültür zenginliğimizin ortaya çıkması ve bilinmesi, farklı bilim çevreleri tarafından değerlendirilmesi son derece önemlidir. Bu düşünceden yola çıkarak Türkiye'de yazma eserleri bakımından önemli bir yeri olan Diyarbakır İl Halk kütüphanesinin eski harfli basma ve yazma eserlerin korunduğu İhtisas Kütüphanesindeki Türkçe yazmaların tamamının katalogu ve bir kısmının tanıtımı hazırlanmıştır.

Manisa İl Genel Kütüphanesi tıp yazmaları yönünden oldukça zengindir ve bunlar içinde tek nüsha olan eserler de mevcuttur. Bu nadir yazmalara hekim ve şair Ahmedî (1334?-1413)'nin Tarvih al-Ervah ve Beyruni' (973-1051)'nin Farsça Kitab-al Saydala Tercümesi örnek gösterilebilir. Burada tanıtmaya çalışacağım kısaltılmış Zahravî tercümesi de bu ünik yazmalardan bir tanesidir.